Ορθόδοξη Ρωσία (Χθές-Σήμερα), μέρος 3ο

Συνέχεια από (2)
Η Ρωσσία και πάλι Ορθόδοξη
Αν πριν από 20-25 χρόνια έλεγε κανείς στη Δύση ότι σύντομα η Ρωσσία θα ξαναγίνη Ορθόδοξη χώρα, οι μεν Δυτικοί θα χαρακτήριζαν τις απόψεις αυτές ανεδαφικές και στερούμενες σοβαρότητος, τα δε φερέφωνα των Σοβιετικών στη Δύση θα εξαπέλυαν μύδρους και οχετούς ύβρεων εναντίον των εκφραστών τέτοιων απόψεων. Όμως «άλλαι μεν βουλαί ανθρώπων, άλλα δε Θεός κελεύει».
Μετά την αυτοκατάρρευση τού άθεου συστήματος, οι μισοκατεστραμμένοι και βεβηλωμένοι ενοριακοί ναοί και τα ερειπωμένα μοναστήρια, το ένα μετά το άλλο, παραδίδονται από το κράτος στην Εκκλησία. Η κατάσταση των κτισμάτων αυτών θα μπορούσε να περιγραφή μόνο με τη λέξη «τραγική». Το θέαμα πού παρουσίαζαν οι ναοί πού παραδίδονται στην Εκκλησία είναι οικτρό. Τα πρώτα χρόνια οι ιερείς ήσαν ελάχιστοι. Λειτουργικά βιβλία δεν υπήρχαν. Η ανατύπωση τέτοιων βιβλίων απαιτούσε τόσο πολύπλοκες διαδικασίες, πού πρακτικά κάτι τέτοιο ήταν τελείως αδύνατο. Ιερά λατρευτικά σκεύη δεν υπήρχαν. Πόρτες-παράθυρα δεν υπήρχαν. Οι ναοί ήσαν πρόχειρα κλεισμένοι με σανίδες. Κυκλοφορούν στη Ρωσσία άλμπουμ φωτογραφιών, πού μαρτυρούν την εφιαλτική αυτή κατάσταση. Οι εικόνες ή είχαν τσακιστή την εποχή των πογκρόμ ή αν ήσαν εικόνες αξίας είχαν λεηλατηθή και τα περίτεχνα τέμπλα των ναών, κενά από εικόνες, έχασκαν ξεχαρβαλωμένα.

Σχετικά με τις λεηλατημένες εικόνες και τη χρήση πού τις επιφυλάχθηκε, δεν μπορώ ν΄ αποφύγω τον πειρασμό και να μην αναφέρω ένα χαρακτηριστικό περιστατικό
Σε γνωστή μεγαλούπολη της Ρωσσίας, την εποχή πού γινόταν τα πογκρόμ εναντίον των Εκκλησιών, ένα πρωτοκλασσάτο στέλεχος των μπολσεβίκων γιόρταζε τα γενέθλια του και πήγαν να του ευχηθούν τα κομματικά στελέχη της πόλεως στο σπίτι του. Κάποια στιγμή ο εορτάζων πρότεινε στους επισκέπτες του να τους δείξη τη νέα τουαλέττα του σπιτιού του. Η τουαλέττα ήταν η ίδια. Μόνο η οροφή της άλλαξε. Η νέα οροφή απετελείτο από μία μεγάλη εικόνα του Κυρίου, απ΄ αυτές πού λεηλατήθηκαν. Η εικόνα κοίταζε προς τα κάτω και έδειχνε τον Κύριο να εύλογη… όμως έχει και συνέχεια αυτή η ιστορία. Τριάντα κατ΄ ευθείαν απόγονοι αυτής της οικογενείας από τότε μέχρι σήμερα είναι δαιμονισμένοι. Μόλις δουν στο δρόμο ρασοφόρο, γαυγίζουν, βελάζουν, νιαουρίζουν, κλαίνε. Έναν απ΄ αυτούς συνάντησα κι εγώ σ΄ αύτη την πόλη. Τη στιγμή αυτή με συνόδευε πνευματικός αδελφός, ο οποίος και μου διηγήθηκε όλη αυτή την ιστορία.
Αυτή ηταν η κατάσταση και τα προβλήματα πού έπρεπε ν΄ αντιμετώπιση άμεσα η ρωσσική Εκκλησία μετά την αυτοκατάρρευση του σατανικού καθεστώτος. Έπρεπε όλα να ξαναγίνουν απ΄ την αρχή. Πολύς όμως ο ζήλος, πολλά και τα βουρκωμένα μάτια. Κι όπου υπάρχουν μάτια βουρκωμένα, οι προσευχές εισακούονται. Και οι πρώτοι πνευματικοί καρποί δεν άργησαν να φανούν.

Μερικά παραδείγματα τέτοιων καρπών θα παρατεθούν, έτσι όπως έρχονται στη μνήμη. Παραδείγματα ασύνδετα μεταξύ των, πού ακριβώς γι αυτό μας δίνουν ένα πανόραμα της σημερινής κατάστασης στο χώρο της ρωσσικής Εκκλησίας:
α) Τίποτε δε γίνεται πρόχειρα και αυθαίρετα στην αποκατάσταση των ιερών ναών και μονών. Αποκατάσταση και επαναφορά στο αρχικό. Παράδειγμα ο Ναός του Σωτήρος Χριστού. Οι σχετικοί φάκελοι με τα σχέδια του Ναού εφυλάσσοντο επιμελώς και όταν αποδόθηκε ο χώρος στην Εκκλησία, «ξηλώθηκε» η πισίνα πού βεβήλωνε αυτό το χώρο και ανηγέρθη ακριβώς ο ίδιος Ναός. Εδώ θα πρέπει να αναφερθή και ένα μοναδικό ρεκόρ, δείγμα του ένθεου ζήλου πού υπάρχει. Στην ανέγερση του Ναού εργάσθηκαν δέκα χιλιάδες εργάτες, μάστορες, μηχανικοί. Εργασία επί εικοσιτετραώρου βάσεως, και σ΄ ένα χρόνο ακριβώς ο Ναός του Σωτήρος Χριστού παρεδόθη έτοιμος στην εκκλησιαστική Αρχή. Ακόμη να αναφερθή ότι χιλιάδες πολλές ήσαν τα ημερομίσθια πού προσέφεραν φτωχοί εργάτες με εθελοντική εργασία. Η ρωσσική ευλάβεια και η ρωσσική ψυχή ζουν.
β) Πριν από 20-30 χρόνια το κατωτέρω αναφερόμενο θέαμα θα ηταν αδιανόητο. Κυριακές και γιορτές νέοι γονείς, κρατώντας τα παιδιά των από το χέρι ή στην αγκαλιά, γεμίζουν τις Εκκλησίες. Όχι μόνο παρήγορο θέαμα αλλά και συγκινητικό. Και την ώρα της Θείας Κοινωνίας, όσα περπατούν πιά, πηγαίνουν μόνα τους στη σειρά με σταυρωμένα τα χεράκια στο στήθος, παίρνουν τη Θεία Κοινωνία και με σταυρωμένα ακόμη τα χεράκια στο στήθος, επιστρέφουν εκεί όπου στέκουν οι γονείς των. Και τα κοριτσάκια, έχοντας καλυμμένο το κεφάλι με μανδήλι, όπως και η μητέρα τους. Ακολουθούν μετά και οι γονείς με τα μωρά στην αγκαλιά. Και τί θαυμαστό! Ούτε ένα δεν κλαίει την ώρα της Θείας Κοινωνίας.
γ) Κυριακή σε ενοριακό ναό της Μόσχας, στην περιοχή πού έμενα. Ο μικρός ξύλινος Ναός και ο συνεχόμενος πρόναος, ξύλινος κι αυτός, έχουν γεμίσει ασφυκτικά από κόσμο. Με πλησιάζει μέσα στο Ιερό, στη γωνιά πού καθόμουν, ένας παππούλης ιερέας και μου λέει: «Η Εκκλησία μας γέμισε σήμερα από νέους γονείς με τα παιδάκια των». Στράφηκε προς τον Εσταυρωμένο, πού βρίσκεται πίσω απ΄ την Αγία Τράπεζα, και κάνοντας τον σταυρό του με φωνή που έπαλλε από συγκίνηση είπε: «Δόξα σοι ο Θεός ημών, δόξα σοι», και τα μάτια του γέμισαν δάκρυα. Μόλις τελείωσε η Θεία Κοινωνία, ένας ύποδιάκονος μπήκε στο Ιερό και ανήγγειλε χαρούμενος: «Εκατόν εικοσιέξι παιδάκια κοινώνησαν σήμερα».
Ο παππούλης κρατώντας με από το χέρι με πήρε και περνώντας ανάμεσα απ΄ τον κόσμο πού περίμενε να πάρη αντίδωρο, βγήκαμε απ΄ την Εκκλησία και κατευθυνθήκαμε σε άλλο κτίσμα, κι αυτό μέσα στον περιφραγμένο αυλόγυρο της Εκκλησίας. Πλήθος από νεαρές μητέρες, μόλις τον είδαν, έτρεξαν, άλλη κρατώντας το παιδί της από το χέρι και άλλη με το μωρό στην αγκαλιά, και του πρότειναν τα κεφαλάκιά των. Ο παππούλης τα σταύρωνε μουρμουρίζοντας κάποια ευχή και τα μάτια του λάμπανε.
Όταν έφυγε ο γέροντας, ρώτησα τον προϊστάμενο του Ναού να μάθω γι΄ αυτόν. Ο π. Σ. μου είπε: «Ο π. Β. είναι η ζωντανή ιστορία της ενορίας μας. Είναι η περηφάνια μας. Όταν ήρθαν οι μπουλντόζες να κατεδαφίσουν το ναό μας, πού υπήρχε στον ίδιο αυτό χώρο και πού από χρόνια οι αρχές τον είχαν κλείσει, ο π. Β., νεαρός τότε ιερέας και προϊστάμενος του Ναού, αντιστάθηκε. Πέρασε τότε από δίκες με βαρύτατες κατηγορίες, όπως: θρησκευτική προπαγάνδα, αντίσταση κατά της αρχής, εξύβριση λόγω (αποκάλεσε τους αστυνομικούς σατανάδες, γιατί μπήκαν στο ναό και πετούσαν απ΄ τα παράθυρα ότι εύρισκαν μπροστά τους), αντικαθεστωτική δραστηριότητα και σχέσεις με αντικαθεστωτικά στοιχεία. Όλα αυτά του στοίχισαν 23 χρόνια φυλακές και εξορίες. Γλύτωσε τα χειρότερα (εκτέλεση ή εγκλεισμό σε στρατόπεδο) χάρη στην παρέμβαση συγγενικού προσώπου της πρεσβυτέρας τιυ, που κατείχε πολύ υψηλή θέση σε κομματικό όργανο της Μόσχας. Εδώ και 17 περίπου χρόνια σαββατίζει πια, αλλά τακτικά μας επισκέπτεται και είναι η ψυχή της προσπάθειας να ξαναχτιστή ο Ναός μας όπως ήταν πρώτα. Ο κόσμος της ενορίας τον σέβεται και τον αγαπά. Οι μητέρες λένε πως, όταν σταυρώνη τα κεφαλάκια των παιδιών των, αυτά όλη τη μέρα είναι καλόβολα και όσα απ΄ αυτά είναι άρρωστα, θεραπεύονται».
δ) Σε μοναστήρι της περιοχής της Μόσχας, Σάββατο βράδυ. Μετά τον Εσπερινό της ημέρας, τα Σάββατα διαβάζεται ο Όρθρος της Κυριακής. Η ακολουθία αυτή, αν και διαρκεί δυόμισι μόνο ώρες, συνηθίστηκε να ονομάζεται «Ολονυκτία». Πλήθη πιστών γεμίζουν τις Εκκλησίες καί, όσοι πρόκειται να κοινωνήσουν την Κυριακή, εξομολογούνται. Σε διάφορες απόμερες γωνιές του Ναού, συνήθως μπροστά από προσκυνητάρια, ιερομοναχοι πνευματικοί κατά τη διάρκεια της ακολουθίας εξομολογούν τους πιστούς. Ένας απ΄ αυτούς, που ειδικά εξομολογεί μικρά παιδιά έφερε ένα χαμηλό σκαμνάκι και κάθησε μπροστά από ένα προσκυνητάρι της Παναγίας του Τίχβιν. Ακριβώς δίπλα καθόμουν εγώ. Αμέσως πλησίασε ένας πατέρας με δύο μικρά παιδιά. Άφησε το μεγαλύτερο στον πνευματικό κι ο ίδιος με το μικρότερο στάθηκε λίγο παράμερα. Ο πνευματικός με ρώτησε αν με εμποδίζουν καί, όταν του είπα: «όχι βέβαια», εμειδίασε.
Άθελα λοιπόν, αλλά με πολύ ενδιαφέρον, έγινα «ωτακουστής». Και όχι μόνο. Παρακολουθούσα με λοξές ματιές μέσα στο μισοσκόταδο την έκφραση του προσώπου του μικρού. Η εξομολόγηση άρχισε:
«Λοιπόν, Βλαδίμηρε, έμαθα από τον μπαμπά ότι ήσουν άρρωστος. Τώρα είσαι καλά βέβαια». «Ναί. Μόνο έχω βήχα». «Καλά θα περάση. Να μή παίζης όμως πολλή ώρα στο χιόνι, γιατί θα άρρωστήσης πάλι. Τί έχεις λοιπόν να μου πης;» … (σιωπή). «Να ρωτήσω τότε εγώ. Στενοχωρείς ακόμη τη μαμά;»… (καταφατική κίνηση της κεφαλής). «Την τυραννάς πότε-πότε, ε;». «Ναί, όταν δεν τρώγω η όταν μαλώνω με τον Ιβάν». (Κι ο μικρός κατέβασε το κεφάλι κι έφερε αμήχανα το δείκτη του δεξιού του χεριού στα χείλη του). «Κοίταξε τώρα Γιατί δεν τρώς το φαγητό; Επειδή δεν σου αρέσει;». «Ναί!..». «Μα δεν είπαμε την άλλη φορά ότι αυτό είναι αμαρτία; Είπαμε ότι πρέπει να τρώμε ότι ετοιμάζει η μητέρα Γιατί αυτό πού ετοιμάζει η μητέρα, μας το δίνει ο Θεός. Και εμείς δηλαδή το περιφρονούμε; Νά, γιατί είναι αμαρτία. Και με τον Ιβάν, Βλαδίμηρε, δεν πρέπει να μαλώνης, γιατί εσύ τώρα είσαι μεγάλος και πρέπει να τον αγαπάς. Θυμάσαι πού έκανες προσευχή στην Παναγία, να σας χαρίση ένα αδελφάκι για να παίζης μαζί του; Και τώρα πού η Παναγία άκουσε την προσευχή σου και σας έστειλε τον Ιβάν, εσύ μαλώνεις μαζί του; Και δε ντρέπεσαι πού κάνεις τον άγγελό σου να κρύβη τα μάτιά του, για να μη βλέπη πού μαλώνεις με τον Ιβάν και λυπάται;». «Ντρέπομαι». «Έλα τότε να τα ξεχάσουμε όλ΄ αυτά πάλι και να κάνουμε μια νέα αρχή. Να μή στενοχωρούμε τη μαμά κι ούτε να μαλώνουμε με τον Ιβάν. Αυτός είναι μικρούτσικος και σ΄ αγαπά». (Ο πνευματικός γονάτισε κι ο μικρός Βλαδίμηρος γονάτισε αμέσως κι αυτός πλάϊ του). «Να παρακαλέσουμε τώρα τον Κύριο να μας συγχώρεση και να υποσχεθούμε στον άγγελό μας ότι δεν θα τον κάνουμε να ξαναλυπηθή».

Ο πνευματικός σκέπασε τον μικρό Βλαδίμηρο με το πετραχήλι του κι εγώ έπαψα να κρυφοκοιτώ. Μόνο κρυφάκουγα. Και καθόλου δεν ντρέπομαι να πω, πώς έκλαψα, ακούγοντας τη γεμάτη παιδική αφέλεια και προφανώς αυτοσχέδια συγχωρητική ευχή. Ο πνευματικός μάζεψε το σκαμνάκι του κι αποχώρησε.
Δεν πέρασαν ούτε πέντε λεπτά και εμφανίσθηκε ο νεαρός πατέρας κρατώντας απ΄ το χέρι τον μικρό Ιβάν. Πλησίασε το προσκυνητάρι, αγνοώντας την παρουσία μου, και είπε στον μικρό: Έλα Ιβάν να παρακαλέσωμε τη μητέρα του Θεού του Τιχβίν να γίνη καλά η γιαγιά η Ξένια πού είναι άρρωστη. Ας κάνουμε από τρεις μετάνοιες. Κι ο μικρός Ιβάν με προθυμία και απίστευτη δεξιότητα έκανε τις μετάνοιές του. Ένα τόσο δα μικρό κουβαράκι γινόταν κάθε φορά ο μικρός Ιβάν.
Έτσι ποτίζονται τα φιντανάκια στα Ορθόδοξα φυτώρια της Ρωσσίας. Οι Ρώσσοι αρέσκονται να τα αποκαλούν: «νέο αίμα της Ορθοδοξίας στη Ρωσσία». Εγώ, αν μου έπεφτε λόγος, θα έλεγα: «η μόνη βάσιμη ελπίδα για μια Ορθόδοξη Ρωσσία του αύριο».
ε) Μπροστά στο τραγικό φαινόμενο των απροστάτευτων παιδιών πού γυρίζουν στους δρόμους, πολλά μοναστήρια ανασκουμπώθηκαν και δημιούργησαν ή στην περιοχή του μοναστηριού ή έξω απ΄ αυτήν «παιδικά σπίτια». Τα ανδρικά μοναστήρια μάζεψαν απροστάτευτα αγόρια και τα γυναικεία απροστάτευτα κοριτσάκια. Τα «παιδικά σπίτια» λειτουργούν υπό την άμεση ευθύνη της μονής. Έχουν οργανωθή και λειτουργούν σ΄ αυτά σχολικές τάξεις, στις οποίες φοιτούν τα παιδιά και διδάσκουν μοναχοί και μοναχές, πού έτυχε να είναι εκπαιδευτικοί ή πιστοί κοσμικοί εκπαιδευτικοί πού προσφέρουν υπηρεσία. Τα σχολεία αυτά λειτουργούν σύμφωνα με τα αναλυτικά προγράμματα του ρωσσικού Υπουργείου Παιδείας. Τα μεγαλύτερα αγόρια σε ανδρικά μοναστήρια, όπου καθένα απ΄ αυτά και ανάλογα με την κλίση του μαθαίνει αγιογραφία, ξυλουργική τέχνη, πού έχει σήμερα μεγάλη πέραση αυτή η εργασία, την τέχνη του οικοδόμου, του υδραυλικού, του ηλεκτρολόγου. Φοιτούν σε ανάλογα εργαστήρια. Τα μεγαλύτερα κορίτσια σε γυναικεία μοναστήρια μαθαίνουν κι αυτά ανάλογα με την κλίση του το καθένα αγιογραφία, κέντημα, ραπτική.
Επισκέφθηκα ένα τέτοιο «παιδικό σπίτι» για κορίτσια σε γυναικείο μοναστήρι σε πόλη της Σιβηρίας κι έμαθα έκπληκτος ότι στο μοναστήρι αυτό λειτουργεί σχολείο τυροκομίας, στο οποίο φοιτούν πολλά από τα μεγαλύτερα κορίτσια. Παρασκευάζουν λοιπόν τα κορίτσια αυτά θαυμάσια τυριά από το γάλα των αγελάδων της μονής.
στ) Βρέθηκα σε ανδρικό μοναστήρι. Όταν πλησίασε την πύλη της μονής το αυτοκίνητό μας, το όποιο οδηγούσε ιερομόναχος της μονής, ο πορτάρης, ένας ηλικιωμένος και καλοβαλμένος κύριος, μας άνοιξε και μας χαιρέτησε με ελαφρά υπόκλιση της κεφαλής. Ήταν η ώρα του Εσπερινού και αρκετός κόσμος ερχόταν στο μοναστήρι Μετά το παρκάρισμα του αυτοκινήτου και όπως προχωρούσαμε προς το εσωτερικό της μονής, γύρισα και κοίταξα πίσω. Ο πορτάρης άνοιγε στους προσερχόμενους τη μικρή σιδερόπορτα κάνοντας σ΄ όλους ελαφρά υπόκλιση με το κεφάλι.
Ο συνοδός μου, μου είπε ότι είναι συνταξιούχος στρατηγός της Κα-Γκε-Μπε και ότι έρχεται κατά καιρούς να προσφέρη υπηρεσία για μερικές βδομάδες και πάντα στο διακόνημά του πορτάρη. Νωρίς το πρωΐ έρχεται και το βράδυ επιστρέφει στο σπίτι του.
Έμεινα σκεπτικός και δεν είπα τίποτε. Σε τέτοιες περιπτώσεις τα λόγια δεν χρειάζονται. Ανοίγει δηλαδή την πόρτα, που κάποτε είχε κλείσει προς τους πιστούς. Σκέφθηκα ακόμη πώς η κλίση της κεφαλής, όταν χαιρετούσε τους προσερχόμενους, θα μπορούσε να είναι και κάποια αίτηση συγγνώμης. Ποιος ξέρει; Αυτή κι αν είναι μετάνοια…
ζ) Σε κάποια περιοχή της Αγίας Πετρούπολης υπηρετεί σαν εφημέριος ο π. Ι., που είναι και τακτικός επισκέπτης του Αγίου Όρους. Πρώην καθηγητής πολυτεχνείου της Αγίας Πετρούπολης και νυν Ιερέας. Στις εγκαταστάσεις του ενοριακού Ναού, στον οποίο υπηρετεί, λειτουργεί αδελφότητα είκοσι γυναικών Αδελφών του Ελέους, την οποία οργάνωσε ο π. Ι. Οι αδελφές αυτές προσφέρουν υπηρεσία σε ογκολογικό νοσοκομείο της Αγίας Πετρούπολης. Παράλληλα δε με το έργο της αδελφής νοσοκόμου, προσφέρουν και πνευματικό έργο.
η) Το προσκύνημα, το οποίο πραγματοποίησε ο π. Θ., καθηγούμενος της Ιεράς Μονής Οσίου Αρσενίου του Καππαδόκου, σε αγιασμένα μέρη της Ρωσσίας τον περασμένο Ιούλιο με πνευματικά του τέκνα, έχει ολοκληρωθή και οι προσκυνηταί κατευθύνονται με πούλμαν στο αεροδρόμιο Ντομοντέτοβο για το ταξίδι της επιστροφής. Καθ΄ όδόν μια απροσδόκητη έκπληξη περιμένει τους προσκυνητάς. Συνόδευα το πούλμαν και εγώ. Με ένα τηλεφώνημα μου ζητούν να σταματήση το πούλμαν σε συγκεκριμένο σημείο του δρόμου. Εκεί περιμένει μικρό επιβατηγό (κούρσα), από το όποιο μόλις πλησιάζουμε κατεβαίνει και έρχεται προς εμάς ο π. Σ., πνευματικός γυναικείας μονής Σιβηριανής πόλεως. Τη μονή αυτή είχαν επισκεφθή οι Έλληνες προσκυνηταί και είχαν τύχει θερμής υποδοχής και φιλοξενίας. Ο π. Σ. είναι ιερομόναχος γεμάτος ζωντάνια, αυθορμητισμό και αγάπη. Ανεβαίνει ανάλαφρα στο πούλμαν και οι προσκυνηταί τον υποδέχονται με επιφωνήματα χαράς και έκπληξης.
Υψώνει τον ιερατικό σταυρό, πού κρέμεται στο στήθος του, ευλογεί μ΄ αυτόν τους προσκυνητάς λέγοντας με δυνατή φωνή: «Χριστός Ανέστη!» και συνεχίζει: «Σας μεταφέρω την αγάπη, το σεβασμό και τις άπειρες ευχαριστίες των αδελφών της Μονής και της ηγουμένης μοναχής Β. Σας εύχονται καλή επιστροφή με φύλακα άγγελο στην αγαπημένη μας Ορθόδοξη Ελλάδα». Κατεβαίνει από το πούλμαν ανάλαφρα, όπως ανέβηκε, μα συγκινημένος αυτή τη φορά και ανταλλάσσει μαζί μας ευχές και ασπασμούς Την ώρα εκείνη ο π. Θ. αφαιρεί από το λαιμό του το ορθοπεδικό κολάρο, διότι τον ταλαιπωρεί κάποιο αυχενικό πρόβλημα. Ο π. Σ. τον αγκαλιάζει και φιλει τον τράχηλο του λέγοντας: «Άφησε αδελφέ να πάρω λίγο από τον πόνο σου». Ο π. Θ. του απαντά: «Δε με συμφέρει, θα χάσω το μισθό μου». Κι ο π. Σ. επιμένει λέγοντάς του: «Άφησε αδελφέ από την ευλογία αυτού του μισθού να στάξη και σε μένα μία σταγόνα. Την έχω απόλυτη ανάγκη».
Σκηνές ευαισθησίας και γνήσιας αγάπης Χριστού
Επίλογος
Οι καμπάνες των ιερών ναών της μαρτυρικής ρωσσικής Γης, που έμειναν βουβές για εβδομήντα ολόκληρα χρόνια, ξαναχτυπούν και πάλι, διαλαλώντας στα πέρατα της αχανούς αυτής χώρας ότι η Ορθοδοξία είναι ζωντανή και καλεί τα παιδιά της να επιστρέψουν στην πίστη των πατέρων τους.
Θα την ακούσουν;
Ο χρόνος θα δείξη.
Εμείς ας ευχηθούμε ολόψυχα να είναι πειστικό αυτό το κάλεσμα και ο ρωσσικός λαός να επιστρέψη στα πάτρια ήθη
Όλα είναι ευοίωνα
Η μικρή ζύμη υπάρχει. Η ελπίδα είναι ζωντανή. Ο Θεός είναι μαζί μας. Και «ει ο Θεός μεθ΄ ημών, τις καθ΄ ημών;».
Πηγή: Γέροντος Ιωακείμ Αγιαννανίτου, Ορθόδοξη Ρωσσία (Χθές-Σήμερα), Μέρος 2ον, Περιοδικόν «Όσιος Γρηγόριος», σελ. 68-80, Ετήσια Έκδοσις της Ιεράς Μονής Οσίου Γρηγορίου Αγίου Όρους, Περίοδος Β΄, Έτος 2009, Αριθμ. 34
http://vatopaidi.wordpress.com/2009/12/28/