Πώς πρέπει κάποιος να δοκιμάζεται πριν γίνει μοναχός κατά την Πενθέκτη Οικουμενική Σύνοδο;

Τού Θ. Φ. Δ.

(βασισμένο σε μία ομιλία του π. Κων/νου Στρατηγόπουλου)

Απόσπασμα από τον Κανόνα 41:
Τους εν πόλεσιν, η χωρίοις, εν εγκλείστραις βουλομένους αναχωρείν, και εαυτοις κατά μόνας προσέχειν, πρότερον εν μοναστηρίω εισιέναι δει, και την αναχωρητικήν παιδοτριβείσθαι διαγωγήν' και επί τριετή χρόνον τω της μονής εξάρχοντι εν φόβω Θεού υποτάττεσθαι· και την κατά πάντα, ως προσήκεν, υπακοήν εκπληρούν, και ούτως ομολογούντας περί της εν τω τοιούτω βίω προαιρέσεως, και ως εξ όλης καρδίας εκουσίως τούτον ασπάζονται, υπό του κατά τόπον δοκιμάζεσθαι προέδρου. Είθ' ούτως, εφ’ έτερον ενιαυτόν, έξωθεν προσκαρτερείν της εγκλείστρας, ως αν ο σκοπός αυτών πλειόνως φανερωθείη. Τηνικαύτα γαρ πληροφορίαν παρέξουσιν, ως, ου κενήν θηρώμενοι δόξαν, αλλά δι’ αυτό το όντως καλόν την ησυχίαν ταύτην μεταδιώκουσι. Μετά δε την τοσούτου χρόνου συμπλήρωσιν, ει τη αυτή προαιρέσει εμμένοιεν, εγκεκλείσθαι αυτούς, και μηκέτι τούτοις εξείναι, ότε βούλονται, της τοιαύτης καταμονής αφίστασθαι· εκτός, ει μη δια κοινήν λυσιτέλειαν, και ωφέλειαν, ή ετέραν ανάγκην προς θάνατον αυτούς βιαζομένην, προς τούτο έλκοιντο, και ούτω μετ' ευλογίας του κατά τόπον Επισκόπου. (...)

Απόδοση στην νεοελληνική:

Όσοι απ' αυτούς που κατοικούν σε πόλεις η χωριά θέλουν ν' αναχωρήσουν σε εγκλείστρες και να στραφούν στη μοναχική ζωή, πρέπει προηγουμένως να μπουν σε μοναστήρι και να εκπαιδευτούν στην αναχωρητική ζωή και για τρία χρόνια να υπακούουν με φόβο Θεού στον προϊστάμενο της μονής και να εκπληρώνουν όπως ταιριάζει την υπακοή σε όλα, και έτσι να εγκρίνονται από τον κατά τόπον Επίσκοπο ομολογώντας σχετικά με την επιλογή τους γι’ αυτήν τη ζωή, και μάλιστα ότι την ασπάζονται με όλη τους την καρδιά και με τη θέλησή τους. Έπειτα για άλλον ένα χρόνο να παραμένουν υπομονετικά έξω από την εγκλείστρα, για να φανερωθεί καλύτερα ο σκοπός τους. Γιατί τότε θα δώσουν να καταλάβουμε ότι επιδιώκουν αυτήν την ησυχία, όχι επειδή κυνηγούν κενή δόξα, αλλά για την ίδια την ουσία του πραγματικά ωραίου.
Ύστερα από τη συμπλήρωση αυτού του χρονικού διαστήματος, αν επιμένουν στην ίδια επιλογή, να κλείνονται αυτοί σε εγκλείστρα και να μην τους επιτρέπεται πια να απομακρύνονται απ' αυτήν την απομόνωση, όποτε θέλουν, εκτός αν τείνουν σ' αυτό εξαιτίας κοινής ωφέλειας και κέρδους ή για άλλη ανάγκη που τους απειλή με θάνατο· κι αυτό να γίνεται με την ευλογία του κατά τόπον Επισκόπου. (…)

Σχολιασμός:

Είναι εμφανές από μία απλή ανάγνωση του κανόνα πως οι Πατέρες της συνόδου δεν ήθελαν στον μοναχισμό ανθρώπους που δεν είχαν “θεραπευμένο θέλημα”. Ήθελαν ανθρώπους που με ωριμότητα θα επέλεγαν τον μοναχισμό, με όλες τις δυσκολίες και τις θυσίες. Η διαδικασία που πρέπει να ακολουθείται είναι:

1.) Να δοκιμάζει ο υποψήφιος την ζωή στο μοναστήρι για τρία έτη. Δυστυχώς ορισμένοι ηγούμενοι σήμερα δεν δίνουν τόσο χρόνο, αλλά τον μειώνουν όσο το δυνατό. Με αυτό τον τρόπο όμως δεν προφυλλάσεται ο δόκιμος που δεν έχει “θεραπευμένο θέλημα” από το να αλλάξει γνώμη στο μέλλον, όταν θα έχει ήδη δώσει υποσχέσεις αφιέρωσης στον Θεό.

2.) Μετά το πέρας της τριετίας, ο ηγούμενος θα πρέπει να ΣΤΕΛΝΕΙ ΠΙΣΩ ΣΤΟΝ ΚΟΣΜΟ τον δόκιμο για ένα χρόνο! Αυτό ειδικά σήμερα σκανδαλίζει πολλούς, αλλά είναι ένα ακόμη δείγμα της Σοφίας των Πατέρων, που δεν θέλουν να φτιάξουν “ρομποτοποιημένους” μοναχούς όπως οι σέχτες, αλλά να διασφαλίσουν την ελεύθερη επιλογή τους. Μετά από τρία ολόκληρα χρόνια μοναστικής ζωής ο δόκιμος αναγκάζεται να επιστρέψει στο καμίνι του κόσμου για να δοκιμαστεί ολοκληρωτικά. Με αυτό τον τρόπο διασφαλίζεται πως:

• 
  
  α') Ο δόκιμος δεν έχει υποστεί “πλύση εγκεφάλου” από κάποιους του περιβάλλοντος ή οποιουσδήποτε άλλους. Η δυσκολία του να παραμείνει στον κόσμο θα του δώσει και την ευκαιρία να ξεκαθαρίσει από επιρροές τρίτων. Όποιοι και να είναι αυτοί.
• 
  
  β') Ο δόκιμος δεν έχει επηρεαστεί από τον δικό του άκριτο ενθουσιασμό. Όσο και ενθουσιώδης αν είναι, μετά από τρία χρόνια το να επιστρέψεις για έναν χρόνο πίσω στα εγκόσμια είναι μια σκληρή δοκιμασία. Δεν υπάρχει χώρος για αυταπάτες. Οποιεσδήποτε αυταπάτες διαλύονται όταν η πραγματικότητα ορθώνεται ανελέητη. Η τελική αυτή δοκιμασία δείχνει αν πραγματικά ο δόκιμος έχει “θεραπευμένο θέλημα” και πως οι δόκιμοι θέλουν να γίνουν μοναχοί “όχι επειδή κυνηγούν κενή δόξα, αλλά για την ίδια την ουσία του πραγματικά ωραίου”.

3.) Τέλος, αφού μετά τις παραπάνω δοκιμασίες ο δόκιμος συνεχίζει να έχει σταθερή απόφαση θα πρέπει να παραμένει εκεί που έχει οριστεί ο τόπος άσκησης του χωρίς να φεύγει παρά μόνο για σημαντικούς λόγους. Εντύπωση πρέπει να μας κάνει στον κανόνα αυτόν πως τίποτε δεν γίνεται χωρίς την σύμφωνη γνώμη του Επισκόπου.

Κλείνοντας , θα τονίσουμε μία ακόμα φορά την σοφία αυτού του κανόνα. Επειδή θέτει το θέμα του μοναχισμού όχι ως “πελατειακό” (να κρατήσουμε τον υποψήφιο μην μας φύγει / αλλάξει γνώμη) αλλά πραγματικά πνευματικό και πέρα από ψυχαναγκασμούς και ιδεοληψίες που καταντούν τον μοναχισμό ιδεολόγημα και όχι ελεύθερη επιλογή.

Όσοι Ηγούμενοι και πνευματικοί Πατέρες δεν τον γνωρίζουν, καλό είναι να τον συμβουλεύονται γιατί όπως άλλωστε όλοι οι Κανόνες των Οικουμενικών Συνόδων, έχουν βασιστεί στην πείρα και τον φωτισμό των Πατέρων. Αν ο Πνευματικός Πατέρας δεν τον λάβει υπ' όψιν του, θα πρέπει τουλάχιστον ο δόκιμος να προβληματιστεί. Δεν είναι τόσο ο ακριβής αριθμός ετών που θα πρέπει να μας προβληματίσει όσο το "πνεύμα" του κανόνα. Καλό θα ήταν να σκεφθούμε βέβαια: Αν τότε , που η σκληρότητα της κοινωνία ήταν μεγαλύτερη και ο άνθρωπος είχε συνηθίσει λόγω της δυσκολίας του βίου σε λιτές συνθήκες, ήταν αναγκαία τέσσερα έτη δοκιμασίας, πόσο περισσότερα θα χρειαζόμαστε κατά μέσο όρο σήμερα;

Η άγνοια του κανόνα αυτού σήμερα, νομίζουμε πως οδηγεί σε τόσα σκάνδαλα και τραγωδίες που θα μπορούσαν να αποφευχθούν.

http://www.oodegr.com/oode/orthod/monaxismos/dokimasia_1.htm