ΠΟΙΑ ΕΙΝΑΙ Η ΟΡΘΟΔΟΞΗ ΠΑΡΑΔΟΣΗ; Κάθαρση-φωτισμός-θέωση.

Γράφει ὁ Ἄγιος Ἀπόστολος Παῦλος στοὐς χριστιανούς τῆς Θεσσαλονίκης (Β΄ Πρός Θεσσαλονικεῖς, Κεφ.2, στ. 15):  «Στήκετε καί κρατεῖτε τάς παραδόσεις». Δηλ. «Νά εἶστε σταθεροί καί νά κρατεῖτε τίς ὀρθόδοξες παραδόσεις, τήν Ὀρθοδοξία».

 Α΄Μέρος: Ἄς δοῦμε σέ τί συνίσταται αὐτή ἡ Ὀρθόδοξη Παράδοση τήν ὁποίαν καλούμαστε σταθερά νά κρατήσουμε (δηλ. νά γνωρίσουμε ἀλλά καί νά βιώσουμε ὥστε νά τήν παραδώσουμε ἀλώβητοι στήν ἐρχομένη γενεά.

Διαβάζουμε στό βιβλίο τοῦ π. Ἰωάννου Ρωμανίδη «Πατερική Θεολογία» :

Ποιά εἶναι ἡ οὐσία τῆς Ὀρθοδόξου Παραδόσεώς μας.

«Ἡ Ὀρθόδοξη παράδοσι προσφέρει μέθοδο θεραπείας τοῦ νοός τοῦ ἀνθρώπου, δηλαδή τῆς ψυχῆς του. Ἡ θεραπεία αὐτή ἔχει δύο φάσεις, τόν φωτισμό καί τήν θέωσι. Ἡ θέωσις, δηλαδή ἡ θεοπτία, εἶναι ἡ ἐγγύησις τῆς θεραπείας, τῆς πλήρους θεραπείας. Αὐτή ἡ θεραπευτική μέθοδος, ἡ θεραπευτική ἀγωγή, πού προσφέρει ἡ Ὀρθόδοξος παράδοσις, παραδίδεται (ἐξ οὐ καί παράδοσις) ἀπό γενεά σέ γενεά μέ φορεῖς ἀνθρώπους, οἱ ὁποῖοι ἔφτασαν στόν φωτισμό καί στήν θέωσι καί ἔγιναν θεραπευτές γιά τούς ἄλλους. Δέν εἶναι δηλαδή ἁπλή μεταβίβασις γνώσεων ἀπό τά βιβλία, ἀλλά μεταβίβασις καί διαδοχή ἐμπειρίας, τῆς ἐμπειρίας τοῦ φωτισμοῦ καί τῆς ἐμπειρίας τῆς θεώσεως.

Παρατηρεῖται ὅμως στήν Παλαιά Διαθήκη ὅτι κατάστασι φωτισμοῦ καί θεώσεως εἶχαν μόνο οἱ Πατριάρχες καί οἱ Προφῆτες τῶν Ἰσραηλιτῶν. Αὐτό εἶναι ἱστορικό φαινόμενο. Πρίν ἀπό τούς Προφῆτες ἔχομε τούς Πατριάρχες. Πρό τοῦ Μωϋσέως ἔχομε τόν Ἀβραάμ. Διαβάζομε ὅμως στήν Παλαιά Διαθήκη ὅτι μέχρι τόν Ἀβραάμ ὑπάρχει συνείδησις τῆς καταστάσεως τοῦ φωτισμοῦ καί τῆς θεώσεως. Ὁ ἴδιος ὁ Ἀβραάμ ἦταν θεοπτης, δηλαδή ἔφθασε σέ θέωσι. Αὐτό φαίνεται σαφῶς. Γιά τήν ἐποχή πρό τοῦ Ἀβραάμ πάλι ἔχομε στοιχεῖα ἀπό τήν Ἑβραϊκή Παράδοσι ὅτι φωτισμός καί θέωσις ὑπῆρχαν καί στούς προπάτορες τοῦ Ἀβραάμ, παραδείγματος χάριν στόν Νῶε. Ἡ παράδοσις αὐτή, τοῦ φωτισμοῦ δηλαδή καί τῆς θεώσεως, μεταβιβάζεται. Δέν ἐμφανίζεται ἔτσι ἐκ τοῦ μηδενός. Δέν ἐμφανίζεται ξαφνικά τόν 11ο ἤ 12ο π.Χ. αἰώνα. 

Ὑπάρχει Καινή Διαθήκη, ὑπάρχει καί Παλαιά Διαθήκη. Στήν Καινή Διαθήκη εἶναι πιό εὔκολος ὁ ἔλεγχος, διότι εἶναι περιωρισμένος ὁ χρόνος διαρκείας της. Ἡ Παλαιά Διαθήκη ὅμως περιλαμβάνει 1500 χρόνια ἱστορίας. Μέσα τώρα σ’ αὐτήν τήν περίοδο ἔχομε μία σπονδυλική στήλη. Αὐτή ἡ σπονδυλική στήλη, πού εἶναι ἡ παράδοσις τοῦ φωτισμοῦ καί τῆς θεώσεως πού μεταβιβάσθηκε ἀπό Προφήτη σέ Προφήτη, εἶναι καί ἡ οὐσία τῆς Ὀρθοδόξου παραδόσεως: Ἡ μεταβίβασις τῆς ἐμπειρίας τοῦ φωτισμοῦ καί τῆς θεώσεως ἀπό γενεά σέ γενεά. Αὐτή ἐκτείνεται στήν Παλαιά Διαθήκη χρονικά ἀπό τόν Ἀβραάμ μέχρι τόν Ἰωάννη τόν Πρόδρομο. Αὐτή εἶναι ἡ Προφητική παράδοσις, ἡ παράδοσις τῶν Πατριαρχῶν καί τῶν Προφητῶν.

Ἀλλά καί πρίν ἀπό αὐτήν τήν περίοδο ἔχομε τήν πρώτη περίοδο, πού ἐκτείνεται ἀπό τόν Ἀδάμ, μέσω τοῦ Νῶε, μέχρι τόν Ἀβραάμ. Σήμερα ἔχει διαπιστωθῆ ἀρχαιολογικά ἡ ἀλήθεια τῶν ἀναφερομένων ἱστορικῶν γεγονότων στήν Παλαιά Διαθήκη τουλάχιστον μέχρι τήν ἐποχή τοῦ Μωϋσέως. Καί σήμερα δέν ὑπάρχει κανείς, πού νά ἀμφισβητῆ τήν Παλαιά Διαθήκη ὡς κείμενο μεγάλης ἱστορικῆς ἀξίας. Ἀλλά καί πρίν ἀπό τόν Μωϋσέα μέχρι τήν ἐποχή τοῦ Ἀβραάμ ἔχουν βρῆ οἱ ἀρχαιολόγοι στοιχεῖα, πού ἐπαληθεύουν τά ἀναφερόμενα στήν Παλαιά Διαθήκη γύρω ἀπό τό πρόσωπο τοῦ Ἀβραάμ» .

Δίδαγμα: «Βλέπομε λοιπόν» συνοψίζει ὁ π. Ἰωάννης «ὅτι ἡ οὐσία τῆς Ὀρθοδόξου παραδόσεως δέν εἶναι τό βιβλίο τῆς Ἁγίας Γραφῆς, ἀλλά εἶναι ἡ μεταβίβασις αὐτῆς τῆς ἐμπειρίας, τοῦ φωτισμοῦ καί τῆς θεώσεως διαδοχικά ἀπό τόν Ἀδάμ μέχρι τῶν ἡμερῶν μας».Ὅλη ἑπομένως ἡ Ἁγία Γραφή ἀπό τόν Ἀδάμ μέχρι τίς ἡμέρες μας φανερώνει ὅτι ἡ οὐσία τῆς Παράδοσης μας εἶναι αὐτή ἡ παράδοση τῆς ἐμπειρίας τῆς κάθαρσης τοῦ φωτισμοῦ καί τῆς θέωσης ἀπό γενιά σέ γενιά.

Β’ μέρος: Γιατί χάσαμε ἐν πολλοῖς αὐτήν τήν παράδοση πού περικλείεται στά τρία στάδια τῆς πνευματικῆς ζωῆς-θεραπείας τοῦ ἐσκοτισμένου νοός (τῆς ψυχῆς) τοῦ ἀνθρώπου: 1^ον)κάθαρση -2^ον )φωτισμός - 3^ον)θέωση.

Διαβάζουμε στόν π. Ἰωάννη: «Ἄς ὑποθέσωμε ὅτι ἕνας ἐρευνητής ἐπιστήμονας, πού δέν ἔχει σχέσι μέ θρησκεῖες , ἕνας ἄθεος, ἄν θέλετε, κάνει ἔρευνα πάνω στίς θρησκευτικές παραδόσεις καί φθάνοντας στήν Ὀρθόδοξη παράδοσι σκαλίζει, ἀνακαλύπτει καί περιγράφει αὐτά τά πράγματα. Ὅποτε λέγει: Γιά κοιτᾶτε ἐδῶ! Αὐτή ἡ παράδοση μιλάει γιά ψυχή, γιά νοερά ἐνέργεια τῆς ψυχῆς καί γιά συγκεκριμένη θεραπευτική ἀγωγή. Μετά αὐτός ὁ ἄνθρωπος ἐρευνώντας φθάνει νά ἀναγνωρίση ὅτι, ἄν αὐτή ἡ θεραπευτική ἀγωγή ἐφαρμοσθῆ στίς κοινωνίες τῶν ἀνθρώπων, θά ἔχει πολύ ὠφέλιμα ἀποτελέσματα γιά τήν ἀτομική καί κοινωνική ὑγεία. Μετά, συνεχίζοντας τό ψάξιμο, ἀρχίζει νά ἐξακριβώνη ἀπό πότε ἐμφανίσθηκε αὐτή ἡ παράδοσι, ποιές εἶναι οἱ πηγές της, πόσους αἰῶνες ἐπιτυχῶς ἐφαρμόσθηκε στήν πράξι, πού ἐφαρμόσθηκε καί συνεχίζοντας βρίσκει γιατί δέν ὑπάρχει σήμερα στούς Ὀρθοδόξους, στήν πλειοψηφία τους, αὐτή ἡ παράδοσι, καί γιατί ἡ Ὀρθοδοξία ὑπέστη ἀλλοίωσι. Καί ὁ ἐρευνητής αὐτός συνεχίζει καί βρίσκει ὅτι αὐτό συνέβη, διότι ἐδιώχθη ὁ Ἡσυχασμός καί ὁ παραδοσιακός Μοναχισμός, πού εἶναι ὁ φορέας τῆς παραδόσεως αὐτῆς.

Γιατί ἐδιώχθη ὅμως; Διότι οἱ χῶροι στούς ὁποίους ἤκμαζε ἄρχισαν νά δυτικοποιοῦνται πολιτιστικά, ὅπως συνέβη στήν Ρωσσία μετά τήν μεταρρύθμισι τοῦ «Μεγάλου» Πέτρου, καί στήν Ἑλλάδα μετά τήν Ἐπανάσταση τοῦ 1821.(Σημ. Μέ πρωτεργάτες τόν Κοραῆ, τούς νεοέλληνες διαφωτιστές καί τούς Βαυαρούς τοῦ Ὄθωνα οἱ ὁποῖοι διέλυσαν 400 ἀπό τά 600 μοναστήρια τῆς πατρίδας μας καί ἔβαλαν τά προτεσταντικά θεμέλια στήν Παιδεία τοῦ Γένους μας.) Ὁ σύγχρονος ἱστορικός Τoynbee λέγει ὅτι ὁ Ὀρθόδοξος πολιτισμός ἀφομοιώνεται σιγά-σιγά σήμερα ἀπό τόν Δυτικό πολιτισμό. Ἔχει γράψει ὁλόκληρο βιβλίο, στό ὁποῖο διακρίνει τούς ὑπάρχοντες σήμερα πολιτισμούς σέ πέντε μόνον, ἀπό τούς εἴκοσι μέ εἴκοσι πέντε πού ὑπῆρχαν στό παρελθόν. Αὐτοί οἱ πέντε πολιτισμοί εἶναι ὁ Ἰνδικός πολιτισμός, ὁ πολιτισμός τῆς Ἄπω Ἀνατολῆς (Κίνα, Ἰαπωνία), ὁ Εὐρωπαϊκός πολιτισμός, ὁ Ὀρθόδοξος πολιτισμός καί ὁ πρωτόγονος πολιτισμός πού ὑπάρχει σήμερα ἀκόμη σέ περιοχές τῆς Αὐστραλίας καί τῆς Ἀφρικῆς. Καί ἔχει ὁ Toynbee τήν θεωρία ὅτι ὅλοι οἱ πολιτισμοί σήμερα δυτικοποιοῦνται.

Στό παρελθόν αὐτή ἡ δυτικοποίησης κατεβλήθη προσπάθεια νά γίνη μέσω τῆς Ἱεραποστολῆς τῶν Δυτικῶν ἱεραποστόλων. Οἱ Εὐρωπαῖοι στό παρελθόν ἀλλά καί σήμερα ἀκόμη ἑξαποστείλανε καί ἐξαποστέλλουν στρατούς ἱεραποστόλων  γιά νά κάνουν ὄχι μόνο τά ἄλλα ἔθνη Χριστιανούς, ἀλλά καί νά τούς δυτικοποιήσουν. Καί γι’ αὐτό ὑπάρχουν καί στήν Ἑλλάδα ὅλοι αὐτοί οἱ αἱρετικοί καί δροῦν ἀκόμη. Ἡ  ἱεραποστολή αὐτή ὅμως, λέγει ὁ Toynbee, ἀπέτυχε στά εἰδωλολατρικά ἔθνη τῆς Ἀφρικῆς καί ὅπου ἀλλοῦ, διότι οἱ  ἱεραπόστολοι χώριζαν  μεταξύ τους τούς ἀνθρώπους. Π.χ. σέ μία  οἰκογένεια εἰδωλολατρῶν συνέβαινε  ὁ ἕνας νά γίνη Λουθηρανός, ὁ ἄλλος ἀδελφός νά γίνη Ἀγγλικανός, ὁ ἄλλος Βαπτιστής, ὁ ἐξάδελφος Μεθοδιστής, ὁ ἄλλος Πεντηκοστιανός, ὁ ἄλλος Εὐαγγελικός κλπ., ὅποτε ὄχι μόνο διέσπασαν τό ἔθνος τους σέ μικρά κομμάτια ἀπό πλευρᾶς θρησκευτικῆς, ἀλλά καί τίς ἴδιες τίς οἰκογένειες. Διεπιστώθη λοιπόν ὅτι ἡ ἱεραποστολή αὐτοῦ του εἴδους εἶχε μεγάλη ἀποτυχία στήν δυτικοποίησι τῶν ἀνθρώπων τοῦ τρίτου κόσμου.

Ο Τoynbee λοιπόν πρότεινε τό 1948 μία νέα λύσι. Ἡ δυτικοποίησις αὐτή νά γίνη μέσω τῆς τεχνολογίας, καθώς  καί  μέσω τῆς οἰκονομίας». Αὐτό ἀκριβῶς γίνεται σήμερα μέ τήν παγκοσμιοποίηση: Μία δυτικοποίηση ὅλων τῶν λαῶν καί τῶν πολιτισμῶν.

Δίδαγμα: Ἄς ἀντισταθοῦμε στόν ἐκδυτικισμό μας (καλοπέραση, χρῆμα, κοσμική δύναμη) μέ τό ἀσκητικό-ἡσυχαστικό τρόπο τῆς ζωῆς μας. Αὐτή εἶναι ἡ ὀρθόδοξη Παράδοσή μας, πού μᾶς παραδόθηκε ἀπό τόν Ἅγιο Τριαδικό Θεό μας ἀκόμη ἀπό τόν Ἀδάμ μέχρι καί σήμερα.

Μέρος Γ΄:Τί εἶναι ἡ Ὀρθοδοξία 

Μέσα ὅμως σ’ αὐτήν τήν ἐξέλιξι ὑπάρχει καί ἡ ἀντεπίθεσις τῶν Ὀρθοδόξων, τοῦ Ὀρθοδόξου πολιτισμοῦ. Τί εἶναι ὅμως Ὀρθόδοξος πολιτισμός; Εἶναι πολιτισμός μέ τήν ἔννοια τοῦ Δυτικοῦ πολιτισμοῦ; Ὄχι.  Δέν εἶναι  πολιτισμός ἡ Ὀρθοδοξία, καί ἄς τήν ὀνομάζη ὁ Toynbee Ὀρθόδοξο πολιτισμό. Γιατί; Διότι ἡ Ὀρθοδοξία εἶναι ἐπιστήμη καί μάλιστα ἰατρική ἐπιστήμη σύμφωνα μέ τά σημερινά κριτήρια. Ὄχι πολιτισμός. Δέν εἶναι ἡ Ὀρθοδοξία πολιτικό ἤ κοινωνικό σύστημα. Διότι ἀναφέρεται στήν προσωπική σωτηρία τοῦ ἀνθρώπου, δηλαδή στήν σωτηρία τῆς ψυχῆς του. Ἡ Ὀρθοδοξία βασίζεται σ’ αὐτά τά δύο: Στό «ὁ Λόγος σάρξ ἐγένετο» καί στό «ἐν τῷ Ἅδη οὐκ ἔστι μετάνοια». Βέβαια μέσα στήν Ὀρθοδοξία ὑπάρχουν προϋποθέσεις γιά νά δημιουργήση πολιτισμό. Ὅμως ἡ Ὀρθοδοξία δέν εἶναι πολιτισμός. Ἀλλά ἡ Ὀρθοδοξία δέν εἶναι οὔτε θρησκεία. Δέν εἶναι ἡ Ὀρθοδοξία μία θρησκεία ὅπως ὅλες οἱ ἄλλες θρησκεῖες. Ἡ Ὀρθοδοξία ξεχωρίζει ἀπό ἕνα μοναδικό φαινόμενο, πού δέν ὑπάρχει στίς ἄλλες θρησκεῖες. Αὐτό εἶναι ἀνθρωπολογικό καί θεραπευτικό. Σ’ αὐτό διαφέρει. Ἡ ὀρθοδοξία εἶναι μία θεραπευτική ἀγωγή πού θεραπεύει τήν ἀνθρώπινη προσωπικότητα».

Σχόλιο- Δίδαγμα: Ὁ Ὀρθοδοξία μέ τήν Παράδοσή της εἶναι ἡ μόνη ἀληθινή θεραπευτική ἀγωγή γιά τήν ἀνθρώπινη προσωπικότητα. Θεραπεύει τόν ἄνθρωπο: α) διά τῆς κάθαρσης τοῦ ἐσκοτισμένου νοός ἀπό ὅλους τούς λογισμούς διά τῆς μετανοίας β) διά τοῦ φωτισμοῦ του μέ τή χάρι τοῦ Ἁγίου Πνεύματος καί γ) διά τῆς θεώσεως πάλι μέ τή χάρη τοῦ Ἁγίου Πνεύματος

Ὁ σωστός γιατρός μεριμνᾶ γιά τήν θεραπεία ὅλων ἀνεξαιρέτως τῶν ἀσθενῶν χωρίς διακρίσεις. Δέν ξεχωρίζει μερικούς μεταξύ τῶν ἀνθρώπων, γιά νά τούς θεραπεύση. Δέν τόν ἐνδιαφέρει ἡ κοινωνική του τάξις ἤ τό μορφωτικό τους ἐπίπεδο ἤ ἡ οἰκονομική τους κατάστασις ἤ ἡ θρησκεία τους ἤ ἡ ἠθική τους συμπεριφορά. Ὁ σωστός γιατρός βλέπει μόνο ἄν ἕνας ἄνθρωπος, πού τόν πλησιάζει, εἶναι ἄρρωστος ἤ ὄχι. Καί, ἄν εἶναι ἄρρωστος, ἐνδιαφέρεται καί προσπαθεῖ νά τόν θεραπεύση. Νά θεραπεύση τήν πάθησι τοῦ ἀνθρώπου. Εἶναι ὑποχρεωμένος νά τόν θεραπεύση. Στήν Ὀρθόδοξη παράδοσι, ἔχομε κάτι παραπάνω ἀπό αὐτό. Καί σ’ αὐτό ἀκριβῶς συνίσταται ἡ  «ἀντεπίθεσί» μας.

Ὁ Θεός ἀγαπάει ὄχι μόνο τούς ἁγίους, ἀλλά ὅλους τους ἀνθρώπους ἀνεξαιρέτως. Ὅλους τους ἁμαρτωλούς, ὅλους τους κολασμένους, ἀκόμη καί τόν ἴδιο τόν διάβολο. Καί θέλει νά σώση, νά θεραπεύση τούς πάντας. Θέλει, ἄλλα δέν μπορεῖ νά θεραπεύση τούς πάντας, διότι δέν θέλουν ὅλοι νά θεραπευθοῦν. Αὐτό, τό ὅτι ὁ Θεός εἶναι ἀγάπη καί θέλει νά θεραπεύση τούς πάντας καί ὅτι ἀγαπᾶ τούς πάντας ἐξ’ ἴσου, διαπιστώθηκε καί διαπιστώνεται ἀπό τήν ἐμπειρία τῶν θεουμένων, ὅσων δηλαδή ἔφθασαν σέ θέωση, δηλαδή σέ θεοπτία καί εἶδαν τόν Θεόν.

Δέν μπορεῖ  ὅμως ὁ Θεός  νά θεραπεύση τούς πάντας, διότι  δέν  ἐκβιάζει τήν θέληση τοῦ ἀνθρώπου. Σέβεται ὁ Θεός τόν ἄνθρωπο καί τόν ἀγαπᾶ. Δέν μπορεῖ ὅμως νά θεραπεύση κάποιον μέ τό ζόρι. Θεραπεύει μόνο ὅσους θέλουν νά θεραπευθοῦν καί τοῦ ζητοῦν νά τούς θεραπεύση. Φυσιολογικά κάποιος, πού ἔχει σωματική ἀρρώστεια ἤ καί ψυχική, πηγαίνει μά τήν θέλησί του καί ὄχι μέ τό ζόρι στόν γιατρό, γιά νά γίνη καλά, ἄν ἀκόμη ἔχη τά λογικά του. ΄Ἔτσι καί στήν Ὀρθόδοξη θεραπευτική ἀγωγή. Πρέπει κάποιος ἀπό μόνος του, χωρίς καταναγκασμό, χωρίς καταπίεσι, ἐλεύθερα νά προσέλθη στήν Ἐκκλησία, στούς κατάλληλους ἀνθρώπους, πού ἔχουν  τήν φώτισι καί τήν ἐμπειρία καί κατέχουν τήν θεραπευτική μέθοδο τῆς Ὀρθοδόξου παραδόσεως, καί σ' ἐκείνους νά κάνη ὑπακοή γιά νά βρῆ θεραπεία».

Δίδαγμα: Ἄς ἐγκολπωθοῦμε τήν ὀρθοδοξία ὡς θεραπεία τῆς ψυχῆς μας καί τῆς ὅλης ὕπαρξής μας καί ὄχι σάν ἕνα τρόπο «γιά νά περνᾶμε καλά» ὅπως ἔχουν σάν σκοπό τους οἱ διάφορες θρησκεῖες. Τό τριπλό θεραπευτικό πλαίσιο-σχῆμα: κάθαρση-φωτισμός –θέωση εἶναι ἡ πεμπτουσία τῆς Παράδοσής μας καί πρέπει νά τό φυλάξουμε βιώνοντάς το.

ΤΕΛΟΣ ΚΑΙ Τῼ ΘΕῼ ΔΟΞΑ!