Ἡ ἀνθρώπινη ὕπαρξη δέν θεραπεύεται, παρά διά τῆς ἐνέργειας τοῦ Θεοῦ (τῆς Θείας Χάρης[3]), ἡ ὁποία ὑπάρχει μόνο στήν ὀρθόδοξη Ἐκκλησία. Μόνο ἡ ὀρθόδοξη Ἐκκλησία μέ τήν ἱερά θεραπευτική Της Παράδοση μπορεῖ νά θεραπεύσει τήν ψυχή τοῦ ἀνθρώπου, διότι μόνο Αὐτή τήν γνωρίζει. Οἱ λεγόμενες «ψυχοεπιστῆμες» εἶναι μία φενάκη τοῦ σύγχρονου, αὐτονομημένου ἀπό τόν Θεό, ἀνθρώπου. Αὐτές ὄχι μόνο δέν θεραπεύουν τήν ψυχή, ἀλλά πολλές φορές ἀρνοῦνται καί αὐτήν τήν ὕπαρξή της[4]. Στήν καλλίτερη περίπτωση βελτιώνουν κάπως διά τῆς ψυχιατρικῆς (πού στήν πραγματικότητα εἶναι ἰατρική τοῦ Κεντρικοῦ καί Περιφερικοῦ Νευρικοῦ Συστήματος καί ὄχι τῆς ψυχῆς, ὅπως παραπλανητικά δηλώνει ὁ τίτλος[5]) τήν διαταραγμένη λειτουργία τῶν ἱστῶν, πού συνιστοῦν τό Νευρικό Σύστημα τοῦ ἀνθρώπου.
Οἱ ἅγιοι Πατέρες, «ὅλην συγκροτήσαντες τήν τῆς ψυχῆς ἐπιστήμην»[6], εἶναι οἱ ἰατροί μας. Μέ ἐπικεφαλῆς τόν Χριστό μας, ὁ Ὁποῖος ἀποκαλεῖται στά ἱερά μας κείμενα: «ὁ ἰατρός τῶν ψυχῶν καί τῶν σωμάτων ἡμῶν»[7], μᾶς θεραπεύουν ἀπό τά πάθη-νοσήματα τῆς ψυχῆς.
Ἡ Θεία Χάρις εἶναι αὐτή πού μᾶς «θεραπεύει»[8] ἀπό ὅλες τίς ἀσθένειες καί ἐλλείψεις μας. Ἄν δέν βρεῖ ἡ ψυχή τοῦ ἀνθρώπου αὐτήν τήν «χαριτωμένη» κατάσταση, βιώνει τό ὑπαρξιακό κενό, ἀρρωσταίνει. Ἔλεγε ὁ Γέροντας ὅτι: «ἡ θρησκεία μας εἶναι ἀγάπη, εἶναι ἔρωτας, εἶναι ἐνθουσιασμός, εἶναι τρέλα»[9]. Ὅλα αὐτά τά ζητάει ὁ κάθε ἄνθρωπος... «Εἶναι ἀπαίτηση τῆς ψυχῆς μας ἡ ἀπόκτησή τους»[10] τόνιζε ὁ π. Πορφύριος. Εἶναι αὐτή ἡ «κατάστασις», πού ὅταν τήν ζοῦμε μέσα μας, μᾶς ἑνώνει ἀληθινά μέ τόν Χριστό καί τούς ἄλλους. Τότε γινόμαστε ἕνα. Τότε καί οἱ ἔξω, πού τό βλέπουν, ἑλκύονται πρός τόν Χριστό. Ἔτσι διαδόθηκε, ἀλλά καί σήμερα διαδίδεται ὁ Χριστιανισμός σ’ ὅλην τήν οἰκουμένη. Αὐτό τό ζοῦμε διαχρονικά στήν Ἐκκλησία.
Ἡ «χαριτωμένη» αὐτή κατάστασις, ταυτίζεται, ἔλεγε ὁ Γέροντας, μέ τήν «ἀγάπη στόν Χριστό»[11] ·μέ τήν μόνη ἀληθινή ἀγάπη, πρός τόν Χριστό καί πρός τόν πλησίον. Τότε ἀγαπᾶμε ἀληθινά, ὅταν ζοῦμε αὐτήν τήν ἔνθεη τρέλα. Ἄν ἀγνοήσει κανείς αὐτήν «τήν ἀπαίτηση» τῆς ψυχῆς του γιά τόν Θεῖο Ἔρωτα, τήν ἔνθεη τρέλα, αὐτός παραμένει ἀθεράπευτος, ψυχικά ἄρρωστος, «ψυχοπαθής»[12], μέ τήν πατερική ἔννοια τοῦ ὅρου, γεμάτος «ψυχολογικά» προβλήματα. Οἱ ἄνθρωποι στή Δύση, ὅταν ἔχασαν τήν Ὀρθοδοξία καί τήν ὀρθόδοξη θεραπευτική, ἄφησαν ἀναπάντητα τά μεγάλα ὑπαρξιακά ἐρωτήματα ἤ τά ἀπάντησαν λανθασμένα μέσῳ ἑνός πολιτισμοῦ χρησιμοθηρικοῦ, ὑλιστικοῦ, εὐδαιμονιστικοῦ. Ἡ ἀπώθηση αὐτῶν τῶν ἐρωτημάτων (ποιός εἶμαι;, ποιός εἶναι ὁ προορισμός μου;, πῶς ὑπάρχω; κ.λ.π.) γέννησε πλῆθος ψυχολογικῶν νοσημάτων, πού προσπάθησαν νά ἀντιμετωπίσουν μέ τήν ψυχολογία, τήν ψυχανάλυση καί ἄλλες παρόμοιες φιλοσοφικές ἀναλύσεις[13].
Ἡ ἀνθρώπινη ψυχή ὅμως, δέν θεραπεύεται μέ φιλοσοφικές προσεγγίσεις, ὅπως εἶναι ὅλες οἱ λεγόμενες «ψυχοθεραπευτικές» μέθοδοι (μία τῶν ὁποίων εἶναι καί ἡ πολυδιαφημισμένη ψυχανάλυση) ἀλλά μέ «τήν τῆς ψυχῆς ἐπιστήμη», πού εἶναι ἡ ὀρθόδοξη πατερική παράδοση[14].
Αὐτή ἔχει σάν κεντρικό θεραπευτικό ἄξονα τά τρία στάδια τῆς πνευματικῆς ζωῆς:
1ον) Κάθαρση τῆς καρδίας ἀπό τά πάθη διά τῆς μετανοίας. Τά μέσα γιά τήν κάθαρση εἶναι ἡ ἄσκηση, ἡ μυστηριακή ζωή, καί ἡ ἀδιάλειπτη προσευχή. Δι’ αὐτῶν ἐπιτυγχάνεται ἡ κάθαρση τοῦ νοῦ, δηλ. τῆς νοερᾶς ἐνέργειας τῆς ψυχῆς, ἡ ὁποία πρέπει νά λειτουργεῖ μέσα στήν καρδιά, προσευχομένη ἀδιάλειπτα. Πιό συγκεκριμένα ἡ κάθαρση τοῦ νοῦ εἶναι ἡ ἀποβολή ὅλων τῶν λογισμῶν ἀπό τήν καρδία καλῶν καί κακῶν[15], ἔτσι ὥστε ὁ καθαρός νοῦς, νά δύναται νά ἑνωθεῖ μέ τόν «ὑπέρ πᾶσαν καθαρότητα» Θεόν, διά τῆς Θείας Χάρης. «Ἡ καθαρότητα αὐτή», σημειώνει ὁ καθηγητής κ. Δημήτριος Τσελεγγίδης, «ἀποτελεῖ καρπό τῆς Χάρης τοῦ ἁγίου Πνεύματος, πού προϋποθέτει ὅμως γιά τήν οἰκείωσή της τήν ἐλεύθερη συνεργία τοῦ ἀνθρώπου»[16].
2ον) Φωτισμός τοῦ νοῦ διά τῆς Χάριτος τοῦ Ἁγίου Πνεύματος καί
3ον) Θέωσις πάλιν διά τῆς Χάριτος τοῦ Ἁγίου Πνεύματος[17].
Ἡ ἐφαρμογή τῶν εὐαγγελικῶν ἐντολῶν, δηλ. τῶν συγκεκριμένων θεραπευτικῶν ὁδηγιῶν τοῦ Κυρίου εἶναι αὐτό, πού μαζί μέ τή Χάρη τοῦ Θεοῦ, μᾶς θεραπεύει ἐντός τῆς Ἐκκλησίας.
Ἡ ζωή μέσα στήν Ἐκκλησία δέν εἶναι θεωρητική, δέν εἶναι μία αἰθέρια πτήση σέ ἰδέες. Ἀντίθετα εἶναι μία πολύ συγκεκριμένη πράξη, πού συνίσταται στήν ἐφαρμογή τῶν ὁδηγιῶν-ἐντολῶν τοῦ Δημιουργοῦ-Κατασκευαστοῦ μας Θεοῦ γιά τήν ἐκπλήρωση τοῦ προορισμοῦ μας, δηλ. τοῦ «καθ’ ὁμοίωσιν». Ἡ θεωρητική ἀποδοχή τῆς Ἀλήθειας δέν θεραπεύει τόν ἄνθρωπο. Ὁ ἄνθρωπος παραμένει ἀθεράπευτος, μπερδεμένος καί ἄρρωστος ψυχικά, ἄν δέν προχωρήσει ἀπό τήν θεωρητική πίστη (τήν ὁποία ἔχει καί ὁ διάβολος) στήν ἐνδιάθετο καί ζωντανή πίστη[18], πού δημιουργεῖται διά τῆς μετανοίας (καθάρσεως καί φωτισμοῦ). Ὁ Γέροντας τόνιζε, πώς δέν ἀρκεῖ νά μήν ἀρνεῖσαι τήν ἀλήθεια, γιά νά εἶσαι πνευματικά ὑγιής. Ὑπάρχουν κάποιοι, οἱ ὁποῖοι ἐνῶ δέν ἀπορρίπτουν τόν Θεό καί τά τῆς πίστεως, «ἐν τούτοις» παρατηροῦσε ὁ π. Πορφύριος «εἶναι μπερδεμένοι κι’ ἄρρωστοι ψυχικά»[19]. Ἡ ζωντανή πίστη, ἡ «δι’ ἀγάπης ἐνεργουμένη»[20] εἶναι αὐτή, πού θεραπεύει τόν ἄνθρωπο. Ζωντανή πίστη σημαίνει τήρηση ὅλων τῶν ἐντολῶν· ὁπότε φθάνει ὁ ἄνθρωπος στήν ἀγάπη. Τότε θεραπεύεται ὁ ἄνθρωπος. Ἡ θεραπεία ἔγκειται στό νά ἀγαπήσουμε τόν Θεό «ἐξ ὅλης τῆς ψυχῆς καί καρδίας καί διανοίας»[21]. Μόνο τό ἐνδιαφέρον γιά τήν Ἐκκλησία, θεραπεύει τόν ἄνθρωπο[22], ἔλεγε ὁ Γέροντας. Ὅλοι οἱ ἄνθρωποι παραμένουν ἄρρωστοι ψυχικά (μέ πλῆθος ψυχολογικά καί σωματικά προβλήματα) ἐφ’ ὅσον συνεχίζουν νά ζοῦν σ’ αὐτήν τήν κατάσταση τῆς ἀκηδίας, δηλ. τῆς ἀφροντισιᾶς γιά τήν σωτηρία τῆς ψυχῆς τους. Σ’ αὐτήν τήν κατάσταση τῆς ἀκηδίας ζεῖ σήμερα τό μεγαλύτερο μέρος τῆς ἀνθρωπότητας[23]. Ὁ Γέροντας ἔβλεπε τήν Ἐκκλησία, σάν ἕνα μεγάλο ψυχικό θεραπευτήριο. Διά τοῦτο καί ἔλεγε: «Στήν πραγματικότητα, ἡ χριστιανική θρησκεία μεταβάλλει τόν ἄνθρωπο καί τόν θεραπεύει»[24].
Ὁ Σεβασμιώτατος Μητροπολίτης Ναυπάκτου κ. Ἱερόθεος σημειώνει τά ἑξῆς: «Ἡ Ἐκκλησία δέν εἶναι μία θρησκευτική ὀργάνωση, οὔτε ἕνα σωματεῖο εὐσεβῶν ἀνθρώπων, οὔτε ἀκόμη ἕνα φιλανθρωπικό κατάστημα, ἀλλά πνευματικό νοσοκομεῖο, θεραπευτήριο, πού θεραπεύει τίς πνευματικές ὑπαρξιακές ἀσθένειες τῶν ἀνθρώπων. Οἱ Κληρικοί εἶναι οἱ πνευματικοί ἰατροί· ἰδιαιτέρως ὁ Ἐπίσκοπος σέ μία περιοχή εἶναι ὁ Διευθυντής τῆς ἰατρικῆς αὐτῆς κλινικῆς καί ἔχει κάτω ἀπό τήν ἐπίβλεψή του τούς ἄλλους Κληρικούς, πού ἐργάζονται ὡς ἰατροί καί νοσοκόμοι γιά τήν θεραπεία τῶν πνευματικῶς ἀσθενούντων μελῶν. Οἱ Κληρικοί πρέπει νά γνωρίζουν τόν τρόπο θεραπείας τῶν ἀνθρώπων καί ὄχι νά βρίσκουν τρόπο νά τούς ἐκμεταλλεύονται. Γι’ αὐτό καί ὡς Κληρικοί, Πρεσβύτεροι καί Διάκονοι πρέπει νά χειροτονοῦνται ἄνθρωποι, πού ἔχουν τά προσόντα, πού προβλέπουν οἱ ἱεροί Κανόνες καί ἡ παράδοση τῆς Ἐκκλησίας. Καί ὅταν ὁ Ἐπίσκοπος διαπιστώνει ὅτι οἱ Κληρικοί δέν θεραπεύουν τούς ἀνθρώπους, ἀλλά τούς ἀρρωσταίνουν ἀκόμη περισσότερο, τότε πρέπει νά λαμβάνη τά κατάλληλα μέτρα. Μέ τήν προοπτική αὐτή, ὅτι ἡ Ἐκκλησία εἶναι πνευματικό θεραπευτήριο ἀποφεύγεται ἡ ἰδεολογοποίηση τῆς πίστεως, ὁ φανατισμός- φονταμελισμός, ἡ ἐκκοσμίκευση...Σύμφωνα μέ τήν ἀρχή ὅτι ἡ Ἐκκλησία εἶναι πνευματικό θεραπευτήριο συνεπάγεται ὅτι καί κάθε Ἐνορία, ἰδιαιτέρως ἐκεῖ πού ὑπάρχουν οἱ ἀπαραίτητες προϋποθέσεις, πρέπει νά λειτουργῆ ὡς θεραπευτική κοινότητα... Ἐάν ἡ Ἐκκλησία εἶναι πνευματικό θεραπευτήριο, οἱ Ἱερές Μονές εἶναι οἱ πνευματικές ἰατρικές σχολές τῆς Ἐκκλησίας, πού ἑτοιμάζουν τούς καλούς πνευματικούς ἰατρούς»[25]. Ὅλες οἱ δομές μέσα στήν Ἐκκλησία ἔχουν σκοπό ποιμαντικό καί θεραπευτικό.
Μέσα στήν Ἐκκλησία ἀλλάζουμε ὀντολογικά, δέν γινόμαστε ἁπλῶς «καλοί» ἤ «καλλίτεροι ἄνθρωποι» βελτιούμενοι ἠθικά· ἀντίθετα γινόμεθα «καινή κτίσις»[26].
Ἡ ἀληθινή ὑγεία, ἡ ὑπαρξιακή, αὐτή πού ἀγκαλιάζει τόν ὅλο ἄνθρωπο, δέν εἶναι δυνατή παρά μόνο μέσα στήν Ἐκκλησία. Ἡ Θεία Χάρη εἶναι τό παντοφάρμακο, ἡ πανάκεια γιά ὅλα τά ψυχικά ἀλλά καί γιά τά σωματικά νοσήματα. Δίδασκε ὁ θεραπευμένος Γέροντας: «Ἡ Χάρη τοῦ Θεοῦ ἀλλάζει τόν ἄνθρωπο, τόν μεταμορφώνει ψυχικά καί σωματικά. Πᾶνε τότε ὅλες οἱ ἄρρώστιες»[27]. Μέ τήν Θεία Χάρη, ἔλεγε, «μεταστοιχειώνουμε»[28] τό κακό σέ καλό. Αὐτό εἶναι τό ἔργο τοῦ πνευματικοῦ ἀγωνιστοῦ. Ὅταν κανείς προσεύχεται ταπεινά καί μέ ἐγρήγορση, τότε ἑλκύει τήν Θεία Χάρη. Αὐτό, ὁ Κύριος μᾶς εἶπε νά τό κάνουμε ἀδιαλείπτως[29]· κατ' ἐξοχήν δέ στήν ὥρα τοῦ πειρασμοῦ. «Γρηγορεῖτε καὶ προσεύχεσθε͵ ἵνα μὴ εἰσέλθητε εἰς πειρασμόν· τὸ μὲν πνεῦμα πρόθυμον ἡ δὲ σὰρξ ἀσθενής»[30]. Τότε τό κακό δέν μπορεῖ νά μᾶς βλάψει, ὁ πειρασμός ἀποκρούεται, ἡ δύναμη τῆς ψυχῆς, πού πῆγε νά κλέψει ὁ πονηρός, διοχετεύεται πρός τόν «καινό» ἄνθρωπο. Ἡ Θεία Χάρη πού ἑλκύεται ἀπό τόν νήφοντα καί προσευχόμενο ταπεινά ἄνθρωπο, «ἀνακατευθύνει» τήν ψυχική δύναμη τοῦ ἀνθρώπου ἀπό τό κακό πρός τό καλό. Εἶναι ἀπαραίτητη ἡ συνεργασία Θεοῦ καί ἀνθρώπου γιά τό «ξεμπέρδεμα» τοῦ ἀνθρώπου. Ἡ κυρίαρχη ἀρρώστια στόν ἄνθρωπο τόν μεταπτωτικό εἶναι ὁ ἐγωισμός, ἡ ὑπερηφάνεια. Ὁ Γέροντας τούς ἐγωιστές τούς ἀποκαλοῦσε «μπερδεμένους»[31]. Χωρίς τήν συνεργασία τοῦ ἀνθρώπου μέ τήν Θεία Χάρη δέν ἐπιτυγχάνεται ἡ ἀποβολή τοῦ ἐγωισμοῦ καί γενικότερα ἡ θεραπεία τοῦ ὅλου ἀνθρώπου. Ὁ πνευματικός ἄνθρωπος εἶναι αὐτός, πού «δουλεύει μέ τήν Θεία Χάρη»[32], ὅπως ἔλεγε χαρακτηριστικά καί ὁ μακαριστός ἁγιορείτης Γέροντας π. Παΐσιος.
Ὁ Θεός δέν ἔρχεται στόν ἄνθρωπο, πού ἔχει πολλές γνώσεις κοσμικές ἤ πνευματικές ἀλλά σ' αὐτόν, πού ἔχει πολλή ταπείνωση· σ' αὐτόν πού ἔχει καταλάβει καί ζεῖ κάθε στιγμή σύμφωνα μέ τό λόγο τοῦ Χριστοῦ: «χωρὶς ἐμοῦ οὐ δύνασθε ποιεῖν οὐδέν»[33]. Ὁ ἄνθρωπος αὐτός ἔχει συνειδητοποιήσει τήν προσευχή ὡς τήν ὑπέρτατη ἀνάγκη, γιά νά μπορέσει νά ὑπάρξει. Ἐφαρμόζει ἔτσι τό «ἀδιαλείπτως προσεύχεσθε»[34]. Ἐκζητεῖ συνεχῶς τήν Θεία ἐνέργεια (=τή Θεία Χάρη), δηλ. τήν κοινή ἄκτιστη θεοποιό ἐνέργεια τοῦ Πατρός καί τοῦ Υἱοῦ καί τοῦ Ἁγίου Πνεύματος, ἡ ὁποία ὀνομάζεται Θεία Χάρις. Βλέποντας τά πνευματικά του «χάλια», τό ἐσωτερικό του «μπέρδεμα», τήν πλήρη ἀδυναμία του νά πραγματώσει τόν ὁποιοδήποτε στόχο του, στρέφεται μέ τήν ἀδιάλειπτη προσευχή στόν Θεό καί Τόν καλεῖ σέ βοήθεια. Ἔτσι βγαίνει ἀπό τήν αὐτοφυλάκιση στό ἐγώ του, θεραπεύεται, «ξεμπερδεύεται».« Μόνο μέ τό φῶς τοῦ Χριστοῦ, τόνιζε ὁ π. Πορφύριος, γίνεται τό ξεμπέρδεμα»[35]. «Τήν πρώτη κίνηση τήν κάνει ὁ Χριστός»[36] παρατηροῦσε ὁ Γέροντας. Ὁ Κύριος μᾶς καλεῖ λέγοντας: «Δεῦτε πρός με πάντες οἱ κοπιῶντες...»[37] .Ἐάν ὁ ἄνθρωπος ἀνταποκριθεῖ σωστά στήν πρόσκληση αὐτή τοῦ Θεοῦ, θεραπεύεται. Ἡ ἀνταπόκριση ἔγκειται στόν νά Τόν ἀγαπήσουμε, νά προσευχόμαστε, νά συμμετέχουμε στή ζωή τῆς Ἐκκλησίας διά τῶν Μυστηρίων[38]. Ὁ Χριστός μέ τήν Χάρη Του θεραπεύει τόν ὅλο ἄνθρωπο· ἀκόμη καί τά ἄδυτα τῆς ψυχῆς του. Ἡ εὐχή ἐπιτελεῖ αὐτό τό ἔργο. «Ἡ εὐχή» δίδασκε ὁ π. Πορφύριος, «καθαρίζει τήν ψυχή καί κρατάει τό νοῦ»[39]. Περιοχές, πού ἀπό τίς λεγόμενες «ψυχοεπιστῆμες», θεωροῦνται ἀπροσπέλαστες καί ἄγνωστες, ὅπως τό ἀσυνείδητο, μποροῦν πράγματι, νά θεραπευθοῦν μέ τήν Χάρη τοῦ Θεοῦ. Ἡ «Θεία ψυχανάλυση»[40], ὅπως τήν ἀποκαλοῦσε ὁ Γέροντας, εἶναι πολύ ἀνώτερη καί ἀποτελεσματικότερη ἀπό τήν ἀνθρώπινη, ἡ ὁποία ἀντίθετα βλάπτει πολύ. Ἡ ἀληθινή ψυχανάλυση καί ψυχοθεραπεία πραγματοποιεῖται στό μυστήριο τῆς Ἱερᾶς Ἐξομολογήσεως. Κατ’ ἐξοχήν δέ, ἔλεγε ὁ Γέροντας, ἡ ψυχή θεραπεύεται μέ τήν Γενική Ἐξομολόγηση[41], πού θά πρέπει νά κάνει ὁ θεραπευόμενος πνευματικά ἄνθρωπος, ἀπό καιροῦ εἰς καιρόν. Ἡ Ἐκκλησία χρησιμοποιεῖ ποικίλα ἐπιμέρους θεραπευτικά μέσα γιά τήν κάθαρση, τό φωτισμό καί τή θέωση τοῦ ἀνθρώπου. Στά λόγια καί τή ζωή τοῦ Γέροντος βλέπουμε αὐτά τά μέσα καί τούς τρόπους.
[2] Ἁγ. Ἀθανασίου, TLG, Βίος ἁγ. Ἀντωνίου, Work #047 26.973.12 to Work #047 26.973.14 «μήτε δι΄ ἀτονίαν τοῦ ἑαυτοῦ σώματος ἀλλάξας τὸ σχῆμα τοῦ ἐνδύματος͵ ἢ νιψάμενος κἂν τοὺς πόδας ὕδατι· καὶ ὅμως ἐν πᾶσι διέμεινεν ἀβλαβής».
[3] «Ἡ τά ἀσθενῆ θεραπεύουσα καί τά ἐλλείποντα ἀναπληροῦσα» (Εὐχολόγιον τό Μέγα, Εὐχή ἐπί χειροτονίᾳ, ἐκδόσεις Αστήρ, Ἀθήναι, 1970, σελ. 160).
[4] Πρβλ. π. Κωνσταντίνου Στρατηγόπουλου,Ἐξομολόγηση καί Ψυχοθεραπεία, Ἀπομαγνητοφωνημένη ὁμιλία τοῦ π. Κωνσταντίνου, στήν Ἁγία Παρασκευή τοῦ ὁμωνύμου προαστίου Ἀθηνῶν, στίς 18-3-2003. http://www.alopsis.gr/modules.php?name=News&file=article&sid=476.
[5] Σέ πολλές χῶρες δέν μιλάνε πλέον γιά ψυχιατρική ἀλλά γιά ἰατρική διανοητικῶν νοσημάτων (mental diseases). Πρβλ. στό ἀνωτέρω ἄρθρο- ὁμιλία.
[6] Ἀκολουθία τῶν Ἁγίων Πατέρων τῆς Ζ' οἰκουμενικῆς Συνόδου, Εἰς τούς Αἴνους, «Ὅλην συγκροτήσαντες, τήν τῆς ψυχῆς ἐπιστήμηv, καί τῶ θείῳ Πνεύματι, συνδιασκεψάμενοι τό οὐράvιον, καί σεπτόν Σύμβολον, οἱ σεπτοί Πατέρες, θεογράφως διεχάραξαν,...», Μηναῖον Ὀκτωβρίου, Κυριακή 11-17 Ὀκτωβρίου.
[13] Πρβλ. Μητροπολίτου Ἱεροθέου Βλάχου, Ὁ Μέγας Βασίλειος καί ὁ αϊ Βασίλης, http://xriste.blogspot.com.
[22] Πρβλ. τά λόγια τοῦ Γέροντα γιά τή θεραπεία τῆς κατάθλιψης καί τῶν συναφῶν ψυχολογικῶν νοσημάτων: «Ἔπειτα ἕνα ἄλλο πράγμα πού ἤθελα νά σᾶς πῶ (σάν θεραπευτικό μέσο γιά νά βγεῖ ὁ ἄνθρωπος ἀπό τήν κατάθλιψη) εἶναι ἡ ἐργασία, εἶναι τό ἐνδιαφέρον γιά τή ζωή. Ἡ τέχνη, ὁ κῆπος, τά λουλούδια, πολύ σπουδαῖα πράγματα. Ἡ μελέτη στήν Ἁγία γραφή, τά ἐνδιαφέροντα στή Θρησκεία, στήν ἀγάπη τοῦ Θεοῦ» ( Στό: Γέροντος Πορφυρίου ἱερομονάχου, Συνομιλία γιά τήν κατάθλιψη, Ἐκδόσεις Ἡ Μεταμόρφωσις τοῦ Σωτῆρος, Μήλεσι, ἐμπεριεχόμενο φυλλάδιο, σελ. 23.) Ἡ ἐργασία, τό ἐνδιαφέρον γιά τή ζωή ἀλλά κυρίως τό ἐνδιαφέρον γιά τήν Ἐκκλησία, θεραπεύουν τήν ἄρρωστη ψυχή.
[23] Πρβλ. π. Σωφρονίου Σαχάρωφ, Περί Πνεύματος καί ζωῆς, Ἱερά Μονή Τιμίου Προδρόμου - Ἔσσεξ Ἀγγλίας, 1995. σελ. 21: «“ΑΚΗΔΙΑ”, ἐτυμολογικά σημαίνει ἀπουσία φροντίδας γιά τή σωτηρία. Ἐκτός ἀπό σπάνιες σχεδόν περιπτώσεις, ὅλη ἡ ἀνθρωπότητα ζεῖ σέ κατάσταση ΑΚΗΔΙΑΣ. Οἱ ἄνθρωποι ἔγιναν ἀδιάφοροι γιά τή σωτηρία τους. Δέν ἀναζητοῦν τή Θεία ζωή. Περιορίζονται στά σχήματα τῆς σαρκικῆς ζωῆς στίς καθημερινές ἀνάγκες, στά πάθη τοῦ κόσμου καί τίς συμβατικές πράξεις. Ὡστόσο ὁ Θεός μᾶς ἔπλασε ἀπό τό μηδέν “κατ’ εἰκόνα” τοῦ Ἀπολύτου καί “καθ’ ὁμοίωσίν” Του. Ἄν ἡ ἀποκάλυψη αὐτή ἀληθεύει, ἡ ἀπουσία τῆς μέριμνας γιά τή σωτηρία δέν εἶναι ἄλλο παρά ὁ θάνατος τοῦ προσώπου».
[25] Σεβ. Μητροπολίτου Ναυπάκτου καί Ἁγίου Βλασίου Ἱεροθέου, Δεκαετία στήν Μητρόπολη Ναυπάκτου, http://www.parembasis.gr/2005/05_03_13.htm.
[29] Βλ: α) Α΄ Θεσ. 5, 17: «Ἀδιαλείπτως προσεύχεσθε», β) Λουκ. 18, 1: «Ἔλεγεν δέ καί παραβολήν αὐτοῖς πρός τό δεῖ πάντοτε προσεύχεσθαι καί μή ἐκκακεῖν» , γ) Ματθ. 6, 33: «ζητεῖτε δὲ πρῶτον τὴν βασιλείαν καὶ τὴν δικαιοσύνην αὐτοῦ͵ καὶ ταῦτα πάντα προστεθήσεται ὑμῖν».
[32] Διονύση Παπαχριστοδούλου, Εὐτυχῶς πού ὑπάρχει ἡ... Οὐνία!, http://www.oodegr.com/oode/papismos/ounia/eftyxws_1.htm
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου