Α)ΤΑ ΠΑΘΗ ΕΙΝΑΙ Η ΚΥΡΙΑ ΑΙΤΙΑ ΤΗΣ ΚΑΤΑΘΛΙΨΗΣ ΚΑΙ ΤΩΝ ΑΛΛΩΝ ΛΕΓΟΜΕΝΩΝ «ΨΥΧΟΛΟΓΙΚΩΝ» ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΩΝ.
Α)ΤΑ ΠΑΘΗ ΚΑΙ ΚΥΡΙΩΣ Ο ΕΓΩΙΣΜΟΣ ΕΙΝΑΙ Η ΚΥΡΙΑ ΑΙΤΙΑ ΤΗΣ ΚΑΤΑΘΛΙΨΗΣ ΚΑΙ ΤΩΝ ΑΛΛΩΝ ΛΕΓΟΜΕΝΩΝ «ΨΥΧΟΛΟΓΙΚΩΝ» ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΩΝ.
Παθῶν με ταράττουσι προσβολαί, πολλῆς ἀθυμίας ἐμπιπλῶσαί μου τὴν ψυχήν· εἰρήνευσον, κόρη, τῇ γαλήνῃ, τῇ τοῦ υἱοῦ καὶ Θεοῦ σου, πανάμωμε[1]
Ἕνας πρῶτος λόγος
Βέβαια, καλό θά ἦταν νά μήν ἀσχολούμαστε μέ τά πάθη. Ὁ μακαριστός π. Πορφύριος ἔλεγε νά «ἀφήσουμε» τίς ἀδυναμίες καί τό κακό· νά μήν μᾶς ἀπασχολεῖ ἡ ὕπαρξή τους. Ἀντίθετα νά προσπαθοῦμε νά βροῦμε τρόπους ν’ ἀγαπήσουμε τόν Θεό. Αὐτή εἶναι ἡ καλλίτερη ἀντιμετώπιση τῶν παθῶν καί τῆς ἁμαρτίας.
Νομίζω, ὅμως, ὅτι ὁ Γέροντας δέν ὑπονοοῦσε μέ τά λεγόμενά του ὅτι ἤθελε νά ἔχουμε ἄγνοια γιά τό τί εἶναι τά πάθη, πῶς δημιουργοῦνται καί πῶς θεραπεύονται. Ἁπλῶς δέν ἤθελε νά «ματώνουμε» ἀντιμετωπίζοντάς τα «κατά μέτωπο».
Συνιστοῦσε νά τά περιφρονοῦμε καί νά στρεφόμαστε πρός τό Ἄκτιστο Φῶς τοῦ Θεοῦ.
Στήν παροῦσα πτωχή ἐργασία, θά ἀποπειραθουμε μέ τήν Χάρη τοῦ Θεοῦ καί τίς εὐχές τοῦ Γέροντα νά μιλήσουμε γιά τά πάθη, πού εἶναι «ἀρρωστία τῆς ψυχῆς», ἀλλά καί τοῦ σώματος. Θά προσπαθήσουμε νά ἀνιχνεύσουμε τήν ἀρχή τους, τήν ταυτότητά τους, τήν ἀλληλογένεση καί τόν τρόπο δημιουργίας τους. Τέλος θά δοῦμε τήν σύνδεσή τους μέ τίς σωματικές νόσους καί τόν τρόπο θεραπείας τους. Τό θέμα εἶναι τεράστιο καί φυσικά δέν μποροῦμε νά τό ἐξαντλήσουμε. Ταπεινά θά τραβήξουμε κάποιες πινελιές γιά νά βοηθηθοῦμε ὅλοι στόν καθημερινό πνευματικό μας ἀγῶνα. Ὁ ἀγώνας ἀφορᾶ στόν ἁγιασμό τοῦ «σκεύους» μας, τῆς ψυχῆς καί τοῦ σώματός μας.
Ἡ ψυχική-πνευματική ὑγεία καί σωτηρία ἔχει τεράστιο ἀντίκτυπο στό σῶμα. Διότι ὅ,τι σχετίζεται μέ τήν ψυχή σχετίζεται καί μέ τό σῶμα, τό ὁποῖο οὐδόλως ἀπαξιώνεται μέσα στήν Ὀρθοδοξία.
Α1) Τά πάθη καί κυρίως ὁ ἐγωισμός, προξενοῦν τήν τόσο διαδεμομένη στήν ἐποχή μας κατάθλιψη
Ἐγωισμός: τό κύριο αἴτιο τῆς κατάθλιψης[2].
Ζοῦμε σ’ ἕναν κόσμο, γεμάτο πάθη ψυχικά καί σωματικά. Τό κορυφαῖο πάθος εἶναι ἡ ὑπερηφάνεια καί τό «ἀναρχικό παιδί της»[3] ὁ ἐγωισμός. Τό ἀποτέλεσμα τοῦ ἐγωισμοῦ εἶναι τά λεγόμενα «ψυχολογικά» - τά ὁποῖα στήν πραγματικότητα εἶναι πνευματικά- προβλήματα.
Κύριο ψυχικό νόσημα εἶναι ἡ λεγόμενη μέ τόν κοσμικό ὅρο «κατάθλιψη». Τά πάθη παίζουν καίριο ρόλο στήν δημιουργία της. Ἀπό τά κυριότερα πάθη εἶναι τό πάθος τῆς Ὑπερηφανείας.
Εἶναι «τό Γενικό Ἐπιτελεῖο ὅλων τῶν παθῶν»[4] ὅπως ἔλεγε ὁ μακαριστός π. Παΐσιος. «Ἡ ὑπερηφάνεια, ὁ ἐγωισμός, ἡ κενοδοξία κλπ. ἐκτός ἀπό τήν ἔπαρση πού εἶναι ἑωσφορικός βαθμός, εἶναι τό ἴδιο πάθος μέ μικρές διαφορές καί διαβαθμίσεις. Ὁ ἐγωισμός εἶναι τό ἀναρχικό παιδί τῆς ὑπερηφανείας· δέν τό βάζει κάτω, ἐπιμένει. Ὅπως ὅμως τά δένδρα πού δέν λυγίζουν, σπάζουν τελικά ἀπό τόν ἀέρα, ἔτσι καί ὁ ἄνθρωπος πού ἔχει ἐγωισμό, ἐπειδή δέν κάμπτεται σπάζει τελικά τά μοῦτρα του. Μεγάλο κακό ὁ ἐγωισμός! Ἐνῶ καί ἀνάπαυση δέν ἔχει ὁ ἐγωιστής, πάλι ἐπιμένει!...»[5].
Ἀπό τήν ὑπερηφάνεια γεννιέται ὁ ἐγωισμός.
Ἡ ὑπερηφάνεια γεννᾶ τόν ἐγωισμό.
-Ποιά εἶναι ἡ διαφορά τους;
- «Ὁ ἐγωιστής ἔχει θέλημα, πεῖσμα, ἐνῶ ὁ ὑπερήφανος μπορεῖ νά μήν ἔχει οὔτε θέλημα οὔτε πεῖσμα. Ἄς ποῦμε ἕνα παράδειγμα: Στήν Ἐκκλησία προσκυνᾶτε τίς εἰκόνες μέ μιά σειρά· ἡ καθεμιά ξέρει τή σειρά της. Μιά ἀδελφή, ἄν ἔχη ἐγωισμό καί τῆς πάρη κάποια ἄλλη τήν σειρά, θά κατεβάσει τά μοῦτρα καί μπορεῖ νά μήν πάει οὔτε νά προσκυνήση. «Ἀφοῦ προσκύνησε ἐκείνη πρίν ἀπό μένα, θά πῆ, δέν πάω νά προσκυνήσω». Ἐνῶ, ἄν ἔχη ὑπερηφάνεια, πάλι θά πειραχθῆ, ἀλλά δέν θά ἀντιδράση ἔτσι· μπορεῖ μάλιστα νά πῆ καί στίς ἑπόμενες, δῆθεν μέ εὐγένεια: «Περάστε! Πέρνα κι ἐσύ, πέρνα κι ἐσύ!»[6].
Ὁ ἐγωισμός προκαλεῖ τήν λύπη καί τά λεγόμενα «ψυχολογικά».
Ὁ ἐγωισμός ὁδηγεῖ στήν ὄχι κατά Θεόν λύπη. «Ὁ ἐγωισμός φέρνει πάντα λύπη καί ἄγχος»[7]. Ὁ πονηρός «θέλει νά μᾶς βλέπει λυπημένους καί νά χαίρεται...τό ταγκαλάκι δέν θέλει κανένας νά χαίρεται».[8]
Ὁ ἐγωισμός ἀνοίγει τήν πόρτα στό ταγκαλάκι γιά νά μᾶς ἐπηρρεάσει ρίχνοντάς μας στήν Κατάθλιψη καί τά διάφορα λεγόμενα «ψυχολογικά προβλήματα».
Ἔλεγε καί ὁ μακαριστός Γέροντας Πορφύριος: «Κύριον αἴτιον εἰς τήν κατάθλιψη καί σέ ὅλα αὐτά πού τά λένε πειρασμικά, σατανικά, ὅπως εἶναι ἡ νωθρότης, ἡ ἀκηδία, ἡ τεμπελιά, πού μαζί μ’αὐτά εἶναι τόσα ἄλλα ψυχολογικά, δηλαδή πειρασμικά πράγματα, εἶναι ὅτι ἔχεις μεγάλον ἐγωισμό μέσα σου»[9].
Κάνει ἐντύπωση πού ὁ γέροντας ὅλα τά ἀνωτέρω «ψυχολογικά» τά ἀποκαλεῖ πειρασμικά, δηλ. δαιμονικά, δηλ. δαιμονικές ἐνέργειες, δαιμονικές ἐπήρρειες. Ὁ ἐγωισμός-ὑπερηφάνεια πού εἶναι καί ἡ νόσος τοῦ διαβόλου εἶναι ἡ βάση, ἡ αἰτία τῆς εἰσβολῆς καί δράσης τοῦ πονηροῦ στόν ἄνθρωπο. Ὁ διάβολος μπαίνοντας στήν ψυχή τήν γεμίζει μέ λύπη.
Κάποιος ρώτησε τόν Γέροντα Παΐσιος σχετικά μέ τήν στενοχώρια πού τοῦ ἐρχόταν γιά τίς πτώσεις του:
«-Γέροντα, κάμπτομαι ἀπό τήν στενοχώρια γιά τίς πτώσεις μου καί κουράζομαι στόν ἀγώνα μου.
-Ἀπό τόν ἐγωισμό εἶναι. Ἐπειδή δέν «κάμπτεις», γι’ αὐτό ἀποκάμνεις μετά. Δέν ὑπάρχει ταπείνωση, μετάνοια, συντριβή· ὑπάρχει ἐγωισμός, καί ὁ ἐγωισμός πάντα φέρνει λύπη καί ἄγχος. Ὅταν ὁ ἄνθρωπος δέν ἔχη μετάνοια, ἀλλά στενοχωριέται ἀπό ἐγωισμό, ἀπό ἀνθρωπαρέσκεια, ἐπειδή ξέπεσε στά μάτια τῶν ἄλλων, τότε ὑπάρχει μέσα του ἀγωνία, φαρμάκι, πόνος»[10].
Ὁ καταθλιπτικός ἄνθρωπος βιώνει ἀκριβῶς τήν λύπη, τό φαρμάκι, τόν πόνο διότι δέν «κάμπτει», δέν ταπεινώνεται, δέν μετανοεῖ ἀλλά στενοχωριέται ἀπό πληγωμένο ἐγωισμό καί ἀνθρωπαρέσκεια.
Ὁ ἐγωισμός γεννιέται ἀπό τήν φιλαυτία
Ὁ ἐγωισμός πού συνδέεται κατ’ ἐξοχήν ὅπως ἐλέχθη μέ τήν ὑπερηφάνεια συνδέεται ἐπίσης καί μέ τήν φιλαυτία. «Ἀπό τήν φιλαυτία γεννιοῦνται ὅλα τά πάθη»[11]. Ἀποκύημα τῆς φιλαυτίας εἶναι ὁ ἐγωισμός. Ἔλεγε ὁ μακαριστός π. Παΐσιος ὅταν τόν ρώτησαν τί εἶναι φιλαυτία: «(Φιλαυτία εἶναι)τό νά κάνεις τά χατίρια τοῦ παλαιοῦ σου ἀνθρώπου, νά ἀγαπᾶς δηλαδή τόν παλαιό σου ἄνθρωπο. Καί ἡ γαστριμαργία καί ὁ ἐγωισμός καί τό πεῖσμα καί ἡ ζήλεια πρακτορεῖο τους ἔχουν τήν φιλαυτία»[12].
Ἡ ἀγάπη τοῦ ἐγώ, ἡ αὐτολατρεία, τό νά θεωρεῖ ὁ ἄνθρωπος τόν ἑαυτό του ὡς τό κέντρο τοῦ κόσμου εἶναι καί ἡ καταστροφή τοῦ ἀνθρώπου. Αὐτό τό κλείσιμο στό ἐγώ, ἡ πρός ἑαυτόν καί μόνον στροφή τῆς ἀγαπητικῆς δυνάμεως τοῦ ἀνθρώπου εἶναι λειτουργία αὐτοφυλάκισης, αὐτοκαταστροφῆς, αὐτοδιάλυσης τοῦ ἀνθρώπινου προσώπου.
Θά πρέπει νά ἀγωνίζεται νά «βγαίνει», νά ἐξέρχεται ἀπό τήν πρός τόν ἑαυτό του ἄρρωστη ἀγάπη καί νά κινεῖται ἀγαπητικά πρός τόν Θεόν καί πρός τόν πλησίον.
Ἡ «ἐξοδος» αὐτή βεβαίως, δέν εἶναι σκόρπισμα τοῦ νοῦ πρός τά ἔξω, πρός τά κτίσματα. Εἶναι ἄρνηση τῆς ἄλογης ἀγάπης πρός τό σῶμα[13]. Ἄρνηση τοῦ ἐγωκεντρισμοῦ, τοῦ θελήματος μας τοῦ ἐγωιστικοῦ, καί γενικά τοῦ παλαιοῦ ἀνθρώπου. Εἶναι ἄρνησις τοῦ ἑαυτοῦ μας κατά τόν λόγο τοῦ Κυρίου: «Ὅστις θέλει ὀπίσω μου ἐλθεῖν ἀπαρνησάσθω ἑαυτόν»[14].
Ὁ νοῦς τοῦ ἀνθρώπου πρέπει νά βρίσκεται στήν καρδιά.
Ὁ νοῦς τοῦ ἀνθρώπους σύμφωνα μέ τούς Ἁγίους Πατέρας πρέπει νά βρίσκεται ἐντός τοῦ ἀνθρώπου, στήν καρδία του. Δέν θά πρέπει νά διασκορπίζεται πρός τά ἔξω διά τῶν αἰσθήσεων, ἀλλά νά ἔρχεται «εἰς ἑαυτόν». Δηλ. ἡ ἐνέργεια τοῦ νοῦ, πού διασκορπίζεται διά τῶν αἰσθητηρίων στό περιβάλλον, θά πρέπει νά ἐπανέλθει στήν οὐσία τοῦ νοῦ, πού βρίσκεται ἐντός τῆς καρδίας τοῦ ἀνθρώπου[15]. Τότε ὅταν ὁλοκληρωθεῖ αὐτή ἡ ἐπιστροφή, ὁ νοῦς διά τοῦ ἑαυτοῦ του, «ἐπί τήν ἔννοιαν τοῦ Θεοῦ ἀναβαίνει». Τότε ἡ νοερά ἐνέργεια λειτουργεῖ σωστά. Τότε ὁ νοῦς δηλ. ἡ ψυχή κατά τούς ἁγίους Πατέρας λειτουργεῖ κατά φύσιν.
Ὁ π. Ἰωάννης Ρωμανίδης μᾶς διδάσκει:«Ἡ θεραπεία τῆς ψυχῆς τοῦ ἀνθρώπου εἶναι ἡ κύρια μέριμνα τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας. Ἡ Ἐκκλησία πάντοτε θεράπευε τὸν χῶρο τῆς ψυχῆς. Εἶχε διαπιστώσει, ἀπὸ τὴν Ἑβραϊκὴ παράδοσι καὶ ἀπὸ τὸν ἴδιο τὸν Χριστὸ καὶ τοὺς Ἀποστόλους ὅτι στὸν χῶρο τῆς φυσικῆς καρδιᾶς λειτουργεῖ κάτι, ποὺ οἱ Πατέρες ὠνόμασαν «νοῦν». Πήρανε δηλαδὴ τὸν παραδοσιακὸν «νοῦν», ποὺ σημαίνει διάνοια καὶ λόγος, καὶ κάνανε μία διαφοροποίησι. Ὠνόμασαν νοῦν αὐτὴν τὴν νοερὰ ἐνέργεια, ἡ ὁποία λειτουργεῖ στὴν καρδιὰ τοῦ ὑγιοῦς ψυχικὰ ἀνθρώπου. Δὲν γνωρίζομε πότε ἔγινε αὐτὴ ἡ διαφοροποίησις, διότι συμβαίνει ἐπίσης μερικοὶ Πατέρες νὰ ὀνομάζουν μὲ τὴν ἴδια λέξι, νοῦν, καὶ τὴν λογική, ἀλλὰ καὶ τὴν νοερὰ ἐνέργεια, ὅταν αὐτὴ κατεβαίνη καὶ λετουργῆ στὸν χῶρο τῆς καρδιᾶς.
Ὅποτε ἐξ αὐτῆς τῆς ἀπόψεως ἡ νοερὰ ἐνέργεια εἶναι μία καὶ μόνη ἐνέργεια τῆς ψυχῆς, ἡ ὁποία στὸν μὲν ἐγκέφαλο λειτουργεῖ ὡς λογική, ἡ ἴδια ὅμως λειτουργεῖ συγχρόνως καὶ στὴν καρδιὰ ὡς νοῦς. Δηλαδὴ τὸ ἴδιο ὄργανο, ὁ νοῦς, προσεύχεται ἀδιάλειπτα στὴν καρδιά, σὲ ὅσους ἐννοεῖται ἔχουν ἀδειάλειπτη καρδιακὴ προσευχή, καὶ συγχρόνως σκέπτεται π.χ. μαθηματικὰ προβλήματα καὶ ὀ,τιδήποτε ἄλλο, στὸν ἐγκέφαλο»[16].
Στὰ συγγράμματα τῶν ἁγίων Πατέρων γίνεται πολὺς λόγος γιὰ τὴν ἐπιστροφὴ τοῦ νοῦ στὴν καρδιά, τὴν ἐπιστροφὴ τῆς ἐνεργείας στὴν οὐσία. Λέγει ὁ Μέγας Βασίλειος ὅτι ὁ νοῦς πού δὲν διασκορπίζεται πρὸς τὰ ἔξω καὶ δὲν διαχέεται ὑπὸ τῶν αἰσθητηρίων στὸν κόσμο, ἐπιστρέφει στὸν ἑαυτό του καὶ διὰ τοῦ ἑαυτοῦ του ἀναβαίνει στὴν ἔννοια τοῦ Θεοῦ. Καὶ στὴν συνέχεια περιλαμπόμενος καὶ ἐλλαμπόμενος ἀπὸ τὸ κάλλος τοῦ Θεοῦ, ἀπό τήν Θεία Χάρη, ἀπό τό Φῶς τοῦ Θεοῦ τό Ἄκτιστον, δὲν ἐνδιαφέρεται γιὰ τὰ γήινα καὶ ξεχνᾶ ἀκόμη καὶ αὐτὴν τὴν φύση· δηλ. δέν φροντίζει μέ ἀγωνία οὔτε γιά τήν τροφή του οὔτε γιά τό τί θά φορέσει[17] ὁ ἄνθρωπος αὐτός.
Ἡ ἐπιστροφὴ τοῦ νοῦ ἀπὸ τὴν διάχυσή του στὴν καρδιά, δηλαδὴ ἡ ἐπιστροφὴ τῆς ἐνεργείας τοῦ νοῦ στὴν οὐσία του, εἶναι ἡ θεραπεία τοῦ νοῦ, ἡ ἀποκατάσταση του στό κατά φύσιν. Τότε ἡ καρδία καθαρίζεται ἀπό τήν ἀδιάλειπτη νοερά καρδιακή προσευχή καί ἔρχεται ἐντός της Ἔνοικος τό Πανάγιον Πνεῦμα μέ τόν καρπό του πού εἶναι «ἀγάπη, χαρά, εἰρήνη, μακροθυμία κ.λ.π.). Τότε φυσικά ἐξαφανίζεται ὁ ἐγωισμός, ἡ λύπη πού προκαλεῖ καί ἡ Κατάθλιψη.
Ἡ ἐν Χριστῷ ἀγάπη, ἡ αὐτάπάρνηση, ἡ «ἔξοδος» ἀπό τήν φιλαυτία, εἶναι τό ἀντίδοτο τοῦ ἐγωισμοῦ καί τῆς Κατάθλιψης.
Ὁ ἄνθρωπος καλεῖται νά ἀγαπήσει τόν Θεόν σύμφωνα μέ τήν πρώτη ἐντολή. Καλεῖται ἐπίσης νά ἀγαπήσει τόν πλησίον του «βγαίνοντας» ἀπό τήν ἄρρωστη ἀγάπη πρός τόν ἑαυτό του καί πρός τά κτίσματα. Τότε «βγαίνει» καί ἀπό τήν Κατάθλιψη. Γιαυτό ἔλεγε ὁ μακαριστός π. Πορφύριος ὅτι ἡ θεραπεία τῆς Κατάθλιψης εἶναι ὁ Θεῖος Ἔρωτας :«Ἡ ἀγάπη πρός τό Θεό, εἶναι τό μεγαλύτερο πράγμα, πού αἰχμαλωτίζει τήν ψυχή διότι δέν εἶναι ἁπλῶς μία ἐνέργεια τῆς ψυχῆς πρός τό Θεό, ἀλλά εἶναι τό σπουδαῖο ὅτι εἶναι ἡ χάρις τοῦ Θεοῦ πού γεμίζει ἔπειτα τήν ψυχή καί τήν κάνει ἄλλο» [18]. Ἡ πρός τόν Θεόν ἀγάπη γιά νά ἐπιτευχθεῖ προαπαιτεῖ τήν κατά Χριστόν Ταπείνωση, τήν αὐταπάρνηση καί τήν μετάνοια.
Γιά νά μπορέσει ὁ ἄνθρωπος νά ἀρνηθεῖ τόν ἑαυτό του, τήν φιλαυτία καί τά ἐγωιστικά θελήματά του, θά πρέπει πρῶτα νά βρεῖ τόν αὐθεντικό ἑαυτόν του, τήν βαθεῖα καρδία, τό κέντρο τῆς ψυχοσωματικῆς του ὑποστάσεως, τήν οὐσία τοῦ νοῦ. Θά πρέπει ἡ νοερά ἐνέργεια νά συγκεντρωθεῖ ἐντός τῆς βαθείας καρδίας καί ἐκεῖ νά βρίσκεται ὁ νοῦς προσευχόμενος ἀδιαλείπτως. Ὁ ἄνθρωπος θά πρέπει νά ἀπαρνηθεῖ τήν ραθυμία του, τήν λήθη τοῦ Θεοῦ καί τόν μετεωρισμό-περιπλάνηση τοῦ νοός του στά κτίσματα. Ἡ μνήμη τοῦ Θεοῦ, τό νά «βαστάζει τό Ὄνομα τοῦ Κυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ» θά πρέπει νά γίνει ἡ μόνη καί ἀποκλειστική φροντίδα του[19]. Πράγματι «ἡ ἀποστολὴ τῶν ἐκλεκτῶν του Κυρίου συνίσταται στὸ νὰ βαστάζουν τὸ ὄνομα αὐτό, νὰ πάσχουν ὑπὲρ αὐτοῦ, νὰ θεωροῦν προνόμιο τὸν ὀνειδισμό, γι' αὐτὸ καὶ νὰ εἶναι ἕτοιμοι νὰ πεθάνουν γιὰ τὸ ὄνομα τοῦ Κυρίου Ἰησοῦ. Μέλη τοῦ σώματος τοῦ Χριστοῦ εἶναι ἐκεῖνοι πάνω ἀπὸ τοὺς ὁποίους ἔχει ἐπικληθεῖ τὸ ὄνομά Του, καὶ οἱ ἴδιοι ἐπικαλοῦνται τὸ ὄνομα τοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ. Μὲ ἕνα λόγο, τὸ ὄνομα τοῦ Κυρίου Ἰησοῦ σφραγίζει τὸν πιστὸ καὶ τὸν ἀπεργάζεται ναὸ τῆς θεότητος, τόπο τῆς χαρισματικῆς παρουσίας τοῦ Ἁγίου Πνεύματος»[20].
Γιά νά ἔχει μνήμη τοῦ Θεοῦ ὁ ἄνθρωπος θά πρέπει νά σχολάσει ἀπό ὅποια ἄλλη κοσμική μνήμη καί ἀγωνιώδη φροντίδα. Θά πρέπει ὁ ἄνθρωπος νά «ἡσυχάσει» ἀπό τίς μάταιες μέριμνες γιά νά μπορέσει νά καθαριστεῖ. «Ἡσυχία ἀρχή καθάρσεως»[21]. Διά τῆς ἐκκοπῆς τοῦ περισπασμοῦ καί τῆς διάχυσης διά τῶν αἰσθήσεων στό περιβάλλον ὁ ἄνθρωπος μπορεῖ νά ἔλθει «εἰς ἑαυτόν». Ὅταν βρεῖ ὁ ἄνρθωπος τόν ἑαυτό του, ὅπως ὁ ἄσωτος τότε θυμᾶται τήν πατρική στέγη· τότε σκέπτεται: «πορεύσομαι πρός τόν Πατέρα μου».
Τότε ἔχοντας βρεῖ τόν ἑαυτό του μπορεῖ νά κινηθεῖ πρός τόν Θεό. Τότε μπορεῖ ὁ ἄνθρωπος νά κοινωνήσει ἀληθινά μέ τόν Θεό. Μόνο «βγαίνοντας» ἀπό τόν παλαιό ἄνθρωπο,τόν ἄνθρωπο τῆς ραθυμίας, τῆς λήθης καί τῆς ἄγνοιας τοῦ Θεοῦ, μόνο «ἀπεκδυόμενος» αὐτόν, μπορεῖ νά ἐνδυθεῖ τόν νέον ἄνθρωπο, τόν κατά Χριστόν κτισθέντα. Ἀρνούμενος τόν παλαιό ἑαυτό του, ἀδειάζοντας τήν καρδιά ἀπό τό ἐγώ του, δημιουργεῖ τόπον γιά νά κατοικήσει ὁ Θεός. Τότε ὁ ἄνθρωπος μέ τήν ἀδιάλειπτη νοερά καρδιακή προσευχή μπορεῖ νά ἀγαπήσει τόν Θεό. Τότε μπορεῖ νά ἀγαπήσει γνήσια καί τόν πλησίον ὡς τέκνο Θεοῦ. Τότε ἡ καρδιά καθαρίζεται ἀπό κάθε λογισμό καί κάθε ἐπιθυμία ἄλογη καί ἐμπαθή.Μένει μόνο ἕνας λογισμός καί μία ἐπιθυμία καί ἕνας πόθος στήν καρδία τοῦ κεκαθαρμένου ἀνθρώπου: Ἡ ἐπιθυμία τοῦ νά εἶναι ὁ ἄνθρωπος συνεχῶς μέσα στόν Χριστό καί ὁ Χριστός μέσα του.
Μ’ αὐτήν λοιπόν τήν ἔννοια καλεῖται ὁ ἄνθρωπος νά «βγεῖ» ἀπό τόν ἑαυτό του: νά βγεῖ ἀπό τήν φιλαυτία του, τόν ἐγωισμό του, τόν ναρκισσισμό του, τήν αὐτολατρεία του, τό θέλημά του[22].
Πρέπει νά πάψει νά ἀγαπάει τά κτίσματα καί τόν ἑαυτό του γιά νά μπορέσει νά δημιουργηθεῖ χῶρος καί καθαρότητα στήν καρδιά του ὥστε νά «χωρέσει» ἐντός της τόν Θεόν καί διά τοῦ Θεοῦ ὅλον τόν κόσμο. Πρέπει νά καθαρθεῖ ἀπό τά πάθη του ὁ ἄνθρωπος νά φωτιστεῖ ἀπό τό Ἅγιο Πνεῦμα καί τελικά νά γίνει ναός, δηλ. κατοικητήριο τοῦ Ἁγίου Πνεύματος. Ἔτσι γίνεται ὁ ἄνθρωπος «Χώρα τοῦ Ἀχωρήτου».
Ὁ ἄνθρωπος γίνεται πρόσωπο ὅταν ἀρνεῖται τόν ἐγωισμό του καί ἀγαπάει ἐν Χριστῷ ὅλους.
Ὁ ἄνθρωπος εἶναι πλασμένος γιά νά γίνει πρόσωπο, δηλ. γιά νά τελειωθεῖ διά τῆς ἐν Χριστῷ ἀγάπης, τῆς τέλειας κοινωνίας καί ἕνωσης μέ τόν Θεό καί τόν πλησίον.
«Ὁ Ἀπόστολος Παῦλος, μιλώντας γιὰ τὴν ἕνωση καὶ τὴν κοινωνία τοῦ ἀνθρώπου μὲ τὸν Θεό, χρησιμοποιεῖ τὴν ἔκφραση «πρόσωπον πρὸς πρόσωπον». Λέγει: «βλέπομεν γὰρ ἄρτι δὶ’ ἐσόπτρου ἐν αἰνίγματι, τότε δὲ πρόσωπον πρὸς πρόσωπον» (Α΄Κορινθίους 13: 12).
Ἂν σκεφθοῦμε ὅτι τὸ χωρίο αὐτὸ ἀναφέρεται στὴν νοερὰ προσευχή, δηλαδὴ στὸν φωτισμὸ τοῦ νοῦ («δι΄ ἐσόπτρου ἐν αἰνίγματι») καὶ τὴν θέωση, δηλαδὴ τὴν θεωρία τοῦ Θεοῦ («πρόσωπον πρὸς πρόσωπον»[23]), τότε μποροῦμε νὰ καταλάβουμε ὅτι ὁ ἄνθρωπος μπορεῖ νὰ χαρακτηρισθεῖ πρόσωπο, ὅταν ἑνωθεῖ μὲ τὸν Θεὸ διὰ τῆς θεώσεως καὶ στὴν κατάσταση τῆς θεώσεως. Αὐτός, ἄλλωστε, εἶναι καὶ ὁ πραγματικὸς ἄνθρωπος... Ἐφόσον ὁ Θεὸς εἶναι Πρόσωπο σημαίνει πὼς ὁ ἄνθρωπος γίνεται πρόσωπο, ὅταν ἑνωθεῖ μὲ τὸν Θεό» [24].
Ὁ ἄνθρωπος γίνεται πρόσωπο ὅταν βρίσκεται σέ ἀληθινή σχέση μέ τόν ἄλλο καί τόν τελείως Ἄλλον, τόν Θεόν. Ὅταν μετέχει τῆς Ἀκτίστου Θεοποιοῦ Ἐνεργείας Του. Ὅταν προχωρεῖ πρός τήν Θέωση.Πρόσωπο σημαίνει ὅτι ἔχω ἀπέναντί μου (πρός + ὄπα) κάποιον καί κοινωνῶ ἀληθινά μαζί του.
Ὁλοκληρώνεται ὁ ἄνθρωπος ὅταν εὑρίσκεται σέ κοινωνία ἀληθινῆς ἀγάπης μέ τό Πρόσωπο τοῦ Θεοῦ καί τοῦ πλησίον. Ἡ αὐτοφυλάκιση, ἡ αὐτοαπασχόληση, ὁ ἐγωκεντρικός τρόπος ὑπάρξεως, διαλύει τό ἀνθρώπινο πρόσωπο, πού ἀπαιτεῖ νά δημιουργηθεῖ (ἀφοῦ ἔχουμε μέσα μας τό ἐσωτερικό πρόγραμμα τοῦ Δημιουργοῦ πού μᾶς ὠθεῖ στό νά ὁμοιάσουμε τοῦ Τριαδικοῦ Θεοῦ τῆς Ἀγάπης). Αὐτή ἡ διάλυση, ἡ ἀντίσταση στό πρόγραμμα τοῦ Θείου Κατασκευαστῆ μας[25], ἡ «ὑποστατική αὐτοκτονία», στήν ὁποία καταδικάζουμε τόν ἑαυτό μας, διά τοῦ ἐγωισμοῦ, μᾶς ὁδηγεῖ στήν ἀπογοήτευση, λύπη καί Κατάθλιψη.
Ἡ Κατάθλιψη εἶναι δαιμονική ἐπήρρεια
Μέ τήν ὁρολογία τῶν ἁγίων Πατέρων ἡ κατάθλιψη θά μποροῦσε νά
ὁρισθεῖ σάν ἀκηδία, δαιμονική ἐνέργεια, αἰχμαλωσία ἀπό τούς λογισμούς, ἀπώλεια τῆς ὑπόστασής μας (δηλ. τοῦ προσώπου μας).
Ἔλεγε, ὁ μακαριστός π. Πορφύριος, ἀναφερόμενος σέ μία γυναίκα πού εἶχε κατάθλιψη:«Αὐτή τυλιγµένη στό πάπλωµα, σοῦ λέω, ὅπως µοῦ τά ἔλεγε, νηστική, ζοῦσε, ἄς ποῦµε, τήν κατάθλιψη.
Εἶναι ἕνα αἴσθηµα δυσάρεστο, τό ὁποῖο σέ καταλαµβάνει, καί σέ καθηλώνει. Οὔτε νά σκεφθεῖς, οὔτε... Σκέφτεσαι αὐτό. Νοµίζεις ὅτι ἐσύ σκέφτεσαι σοβαρά πράγµατα. Ἐνῶ ἐσύ εἶσαι αἰχµάλωτος µιᾶς ἰδέας[26].Ἔχω πολλά νά σᾶς πῶ πάνω σ’ αὐτά πού ἔχω ἰδεῖ στή ζωή µου, ἀπό ἀνθρώπους, πού κατείχοντο ἀπό τέτοια συναισθήµατα, δηλαδή σατανικά συναισθήµατα. Δηλαδή ὁ διάβολος, ὁ κακός ἑαυτός µας, κατορθώνει καί παίρνει ἀπό τή µπαταρία τῆς ψυχῆς µας, πού ἔχει τή δύναµη γιά νά κάνοµε τό καλό, τήν προσευχή, τήν ἀγάπη, τή χαρά, τήν εἰρήνη, τήν ἕνωση µας µέ τό Θεό. Αὐτός κατορθώνει καί µᾶς παίρνει αὐτή τήν ἐνέργεια καί τήν κάνει θλίψη, κατάθλιψη, καί ξέρω πῶς τά λένε οἱ λεγόµενοι ψυχίατροι. Ἐµεῖς δέν τά λέµε ἔτσι, τά λέµε σατανική ἐνέργεια. Λέµε ἀκηδία, λέµε λογισµοί, καί λέµε ὁ διάβολος τῆς ἀκηδίας, ὁ διάβολος τῆς πορνείας, ὁ διάβολος, ὁ διάβολος, ὁ διάβολος. Διάφοροι διάβολοι, γιά κάθε σατανική ἐνέργεια πού µᾶς δηµιουργοῦν»[27]. Οἱ «λεγόμενοι» ψυχίατροι παραποιοῦν τήν ἀλήθεια ἀφοῦ δέν λένε ὅτι ἡ αἰτία τῆς κατάθλιψης καί των ἄλλων «ψυχολογικῶν» εἶναι οἱ δαίμονες καί τά πάθη.
Ὁ Γέροντας ὀρθά ὁμιλεῖ γιά «λεγόμενους» ψυχιάτρους καί ὄχι ἀληθινούς ψυχιάτρους, ἀφοῦ μόνο ὁ Χριστός καί η Ἁγία Του Ἐκκλησία εἶναι ὁ ἀληθινός ἰατρός τῆς ψυχῆς τοῦ ἀνθρώπου. Ἡ «ἄλλη γλώσσα» καί ὁρολογία τῶν «λεγομένων» ψυχιάτρων, ὑπάρχει διότι ἀρνοῦνται τήν ὕπαρξη τοῦ διαβόλου καί τῶν ἐνεργειῶν του.
Ὁ ἄνθρωπος πού δέν ἔχει καθαριστεῖ ἀπό τά πάθη του εἶναι ψυχοπαθής κατά τούς ἁγίους Πατέρας.
Ἀληθινά ψυχο-παθής ἄνθρωπος εἶναι κάθε ἄνθρωπος πού εἶναι δέσμιος τῶν παθῶν του. Φυσικά καί ὁ καταθλιπτικός μέ τήν πατερική ἔννοια εἶναι ψυχοπαθής. Ἡ ψυχο-πάθεια ἔγκειται στό ὅτι ἡ καρδία τοῦ ἀνθρώπου δέν εἶναι καθαρή ἀλλά εἶναι μολυσμένη ἀπό λογισμούς καί δέσμια τῶν παθῶν. Λογισμοί ἀπό τήν διάνοια κατεβαίνουν στήν καρδία καί τήνμολύνουν. Ὁ ἄνθρωπος γεμίζει μέ λογισμούς καί ἐπιθυμίες. Ἡ νοερά ἐνέργεια, ὁ νοῦς ἀντί νά προσεύχεται νοερῶς καί ἀδιάλειπτα ἐντός τῆς καρδίας εἶναι ξεδιπλωμένος καί κολλημένος στόν ἐγκέφαλο- διάνοια. Εἶναι ὑποδουλωμένος στό νοῦ καί τίς αἰσθήσεις. Αὐτός ὁ ἄνθρωπος χρήζει θεραπείας. Ἡ θεραπεία εἶναι ἡ κάθαρση καί ὁ φωτισμός τοῦ νοῦ διά τῆς ἀσκητικῆς καί μυστηριακῆς ζωῆς ἐντός τῆς Ἐκκλησίας. Τότε ὁ ἄνθρωπος παύει νά εἶναι ψυχοπαθής. Τότε ἐλευθερώνεται καί ἀπό τήν Κατάθλιψη.
Ὁ π. Ἰωάννης Ρωμανίδης μᾶς διδάσκει τά ἑξῆς: «Ὁ κάθε ἄνθρωπος εἶναι ψυχοπαθὴς κατὰ τὴν Πατερικὴ ἔννοια. Δὲν εἶναι ἀνάγκη νὰ εἶναι κάποιος σχιζοφρενὴς γιὰ νὰ εἶναι ψυχοπαθής. Ὁ ὁρισμὸς τῆς ψυχοπάθειας ἀπὸ Πατερικῆς ἀπόψεως εἶναι ὅτι ψυχοπάθεια ὑπάρχει στὸν ἄνθρωπο ἐκεῖνον ποὺ δὲν λειτουργεῖ σωστὰ ἡ νοερὰ ἐνέργεια μέσα του. Ὅταν δηλαδὴ ὁ νοῦς τοῦ ἀνθρώπου εἶναι γεμάτος ἀπὸ λογισμούς, ὄχι μόνο κακοὺς λογισμούς, ἀλλὰ καὶ καλοὺς λογισμούς[28].
Ὅποιος ἔχει λογισμούς, καλοὺς ἢ κακοὺς μέσα στὴν καρδιά του, αὐτὸς ὁ ἄνθρωπος ἀπὸ Πατερικῆς ἀπόψεως εἶναι ψυχοπαθής. Ἂς εἶναι οἱ λογισμοὶ αὐτοὶ ἠθικοί, ἀκόμη καὶ ἠθικώτατοι, ἀνήθικοι ἢ ὁτιδήποτε ἄλλο. Δηλαδὴ κατὰ τοὺς Πατέρες τῆς Ἐκκλησίας ὅποιος δὲν ἔχει περάσει ἀπὸ κάθαρσι τῆς ψυχῆς ἀπὸ τὰ πάθη καὶ δὲν ἔχει φθάσει σὲ κατάστασι φωτισμοῦ μὲ τὴν Χάρι τοῦ Ἁγίου Πνεύματος εἶναι ψυχοπαθής. Ὄχι ὅμως μὲ τὴν ἔννοια τῆς Ψυχιατρικῆς. Ὁ ψυχοπαθὴς γιὰ τὸν ψυχίατρο εἶναι κάτι ἄλλο. Εἶναι ἐκεῖνος ποὺ πάσχει ἀπὸ ψύχωσι, εἶναι ὁ σχιζοφρενής[29].
Ὁ προπτωτικός ἄνθρωπος δέν ἦταν ψυχο-παθής. Ὁ νοερά του ἐνέργεια λειτουργοῦσε κανονικά. Ὁ Σεβασμιώτατος Ἱερόθεος μᾶς διδάσκει:« Στὸν προπτωτικὸ ἄνθρωπο, ὁ νοῦς ἐλάμβανε τὴν θεία Χάρη καὶ αὐτὴ διαπορθμευόταν στὸ σῶμα του καὶ ἀπὸ ἐκεῖ ἀκτινοβολοῦσε σὲ ὅλη τὴν κτίση. Ὅμως μὲ τὴν πτώση τοῦ ἄλλαξαν τὰ πράγματα. Ἡ ψυχὴ ἀπομυζᾶ τὸ σῶμα καὶ δημιουργοῦνται ἡ φιλαυτία καὶ τὰ ψυχικὰ πάθη. Τὸ σῶμα ἀπομυζᾶ τὴν κτίση καὶ δημιουργοῦνται τὰ σωματικὰ πάθη καὶ ἀκολουθεῖ τὸ οἰκολογικὸ πρόβλημα. Ἡ ἔκφραση αὐτὴ τῶν παθῶν δημιουργεῖ καὶ τὰ κοινωνικὰ προβλήματα.
Ἑπομένως, χρειάζεται νὰ γίνη θεραπεία. Νὰ ἀλλάξουν τὰ δεδομένα, νὰ ἀλλάξη ἡ σειρά, ἤτοι τὸ σῶμα νὰ ὑποταχθῆ στὴν ψυχὴ καὶ ἡ ψυχὴ νὰ ἐμπνέεται ἀπὸ τὴν Χάρη τοῦ Θεοῦ»[30].
Μία ἁπλῆ ἑρμηνεία τῆς Κατάθλιψης μέ βάση τούς ἁγίους Πατέρες
Σύμφωνα μέ αὐτά πού ἀναφέραμε στήν προηγούμενη ἑνότητα, ὁ ἄνθρωπος πού πάσχει ἀπό ὑπερηφάνεια-ἐγωισμό δέν δέχεται καθόλου στήν ψυχή του τή Θεία Χάρη. Ἡ ὑπερηφάνεια ἀπομονώνει τόν ἄνθρωπο ἀπό τόν Θεό[31].Ὁ νοῦς τοῦ καταθλιπτικοῦ δέν κοινωνεῖ μέ τόν Θεό, δέν προσεύχεται. Ἀσχολεῖται νοσηρά μέ τόν ἑαυτό του καί μάλιστα μέ τό σῶμα, ἔχοντας αὐτήν τήν ἄρρωστη ἀγάπη πρός αὐτό, πού λέγεται φιλαυτία. Προσπαθεῖ νά «ζήσει » ἡ ψυχή-νοῦς «ἀπομυζώντας» τό σῶμα. Τό ἀποτέλεσμα εἶναι ὁ ὅλος ἄνθρωπος νά «μαραζώνει» νά καταπίπτει.
Ἡ τροφή τῆς ψυχῆς δέν μπορεῖ νά ἀντληθεῖ ἀπό τά ὑλικά στοιχεῖα. Ὡς πνευματική πού εἶναι ἡ ψυχή- νοῦς ἀπαιτεῖ πνευματική τροφή. Τρέφεται μέ τήν Θεία Ἐνέργεια, μέ τήν Θεία Χάρη. Ὅταν ὅμως ὁ ἄνθρωπος δέν κινεῖται ἀγαπητικά πρός τόν Θεόν, ὅταν δέν ἔχει ταπείνωση τότε δέν εἶναι δεκτικός τῆς Θείας Χάρης πού ἐκχέεται πλούσια ἀλλά λαμβάνεται ἀπό τούς ταπεινούς,τούς πράους καί τούς ἡσύχιους[32].
Ἡ ἐλάχιστη ἀνθρώπινη φυσική ἐνέργεια πού διοχετεύεται πρός τήν ψυχή καί προσπαθεῖ νά τήν ζωογονήσει κάποτε ἐξαντλεῖται. Τό σῶμα ἀπρακτεῖ καί ἡ ψυχή καταθλίβεται χωρίς ἐνέργεια καί ζωή. Ὁ ἄνθρωπος ἀργοπεθαίνει διότι δέν θέλει νά κοινωνήσει μέ τήν ρίζα τῆς ὕπαρξής του πού εἶναι ὁ Θεός. Τά μονωτικά τῶν παθῶν, τῆς φιλαυτίας, τῆς ὑπερηφάνειας, τοῦ ἐγωισμοῦ ἐμποδίζουν τήν Θεία Χάρη νά φθάσει στήν καταθλιμμένη ψυχή καί στό «μαραμένο» σῶμα.
Κατάθλιψη: ἡ πιό καλπάζουσα νόσος στόν κόσμο
Ἡ κατάθλιψη εἶναι ἡ πιό αὐξανόμενη νόσος σ’ ὅλον τόν κόσμο. Ἡ αἰτία τῆς τεράστιας αὐτῆς αὔξησης εἶναι ὁ μεγάλος ἐγωισμός τῶν σύγχρόνων ἀνθρώπων, ἡ ἀχαλίνωτη παράδοση τους στήν ὑπερηφάνεια καί σ’ ὅλα τά ὑπόλοιπα πάθη.
Σύμφωνα μέ τίς ἐπίσημες προβλέψεις τοῦ Παγκόσμιου Ὀργανισμοῦ Ὑγείας τό 2020 ἡ κατάθλιψη θά εἶναι ἡ πιό συχνή ἀσθένεια στόν ἀναπτυγμένο κόσμο[33] καί θά ἀνέβει ἀπό τήν 5η στήν 2η θέση τῆς λίστας τῶν ἀσθενειῶν, πού προκαλοῦν ἀπώλεια ἐτῶν ζωῆς, ἀναπηρίες καί κοινωνικές δυσλειτουργίες. Τήν 1η θέση θά κατέχουν οἱ ἰσχαιμικές καρδιοπάθειες[34].
Αἰτία τῆς Κατάθλιψης: ἡ ἀπομάκρυνση ἀπό τόν Θεό
Ζοῦμε σ’ ἕναν κόσμο, πού βουλιάζει ὅλο καί περισσότερο στή θλίψη, στήν ἀνία, στήν σαρκικότητα. Εἶναι ὅλα αὐτά, τά πικρά ἀποτελέσματα τῆς ἀπομάκρυνσης, τῆς συντριπτικῆς πλειοψηφίας τῶν ἀνθρώπων, ἀπό τόν Δημιουργό τους.
Ὁ σύγχρονος καταθλιμμένος καί περίφροντις ἄνθρωπος τῆς Δύσης, ζεῖ τήν δύση τοῦ πολιτισμοῦ του, διότι τόν στήριξε στήν αὐτονόμηση ἀπό τόν Θεό, στήν λογική καί στήν ἱκανοποίηση τῶν παθῶν του. «Μετάλλαξαν τήν ἀλήθεια τοῦ Θεοῦ σέ ψέμμα[35], καί ἐσεβάσθηκαν καί ἐλάτρευσαν τήν κτίση καί ὄχι τόν Κτίσαντα...Γιαυτό καί ὁ Θεός τούς παρέδωσε σέ πάθη ἀτιμίας»[36]. Ἄφησε ὁ Θεός νά μάθουμε ἀπό αὐτά πού θά πάθουμε. Ἀπό τό ἀνωτέρω ρητό συνάγεται ὅτι ὁ ἄνθρωπος κατά παραχώρηση τοῦ Θεοῦ πέφτει στά διάφορα πάθη τά ὁποῖα τόν ἀτιμάζουν καί τόν ἐξευτελίζουν. Ἡ αἰτία τῆς παιδαγωγικῆς αὐτῆς Θείας παραχώρησης εἶναι τό γεγονός ὅτι οἱ ἄνθρωποι δέν θέλησαν νά γνωρίσουν τόν Θεόν. Δέν ἐπιδίωξαν νά Τόν ἔχουν «ἐν ἐπιγνώσει»[37], δηλ. νά ἔχουν γνήσια αἴσθηση καί γνώση τοῦ Θεοῦ ἐντός των, διά τῆς ὁλοκληρωτικῆς στροφῆς καί ἀγάπης πρός Αὐτόν.
Τό ἀποτέλεσμα εἶναι νά παραδοθοῦν ἀπό τόν Θεό στό σκοτισμό τοῦ νοός, σ’ ἕναν νοῦ «ἀδόκιμον»[38], ἀνίκανο νά διακρίνει τήν ἀλήθεια· ὁπότε καί τά ἔργα τους εἶναι ἄπρεπα καί ἁμαρτωλά, ἔργα σκότους.
Τό ἀποτελέσματα τῶν παθῶν εἶναι φοβερές παρεκτροπές τῶν ἀνθρώπων, ἀλλοτρίωση- φθορά τοῦ ἀνθρωπίνου προσώπου. Οἱ ἄνθρωποι γέμισαν μέ «κάθε ἀδικία, πονηρία, πλεονεξία, φθόνο, φόνο, φιλόνεικη διάθεση, δόλο, κακοήθεια, ψιθυρισμό, καταλαλιά, μίσος πρός τόν Θεό, ὕβρι, ὑπερηφάνεια, ἀλαζονεία, ἀπείθεια πρός τούς γονεῖς, πανουργία, ἔλλειψη σύνεσης, ἀστοργία, ἀνελεημοσύνη, διχασμό καί ἀπομόνωση ἀπό ὅλους»[39].
Θάνατος- Αὐτοκτονία: Τό ἀποτέλεσμα τῆς ἁμαρτίας.
Τό τελικό ἀποτέλεσμα ὅλων αὐτῶν εἶναι ὁ πνευματικός θάνατος· συνάμα καί ὁ πρόωρος σωματικός-βιολογικός θάνατος.
Πράγματι, ἡ ὑποταγή στήν θνητή σάρκα καί στήν ἁμαρτία «καρποφορεῖ» τόν θάνατο. Αὐτό, τονίζει ὁ ἅγιος Ἀπόστολος Παῦλος, συνέβαινε, ἀπό τόν καιρό ἀκόμη τῆς Π. Διαθήκης· τότε πού οἱ ἄνθρωποι ἦταν ὑποδουλωμένοι στό γράμμα τοῦ Νόμου καί στήν ἁμαρτία ζώντας «ἐν τῇ σαρκί»[41].
Ἡ αὐτοκτονία εἶναι μεγάλος ἐγωισμός ἐκτός ἐάν ὁ ἄνθρωπος εἶναι «ἔκφρων» δηλ. δέν ἔχει σῶες τίς φρένες του.
Κάποιος εἶχε τήν ἑξῆς συνομιλία μέ τόν μακαριστό π. Παΐσιο: «- Γέροντα, μερικοὶ ἄνθρωποι, ἂν συναντήσουν κάποια μεγάλη δυσκολία στὴν ζωή τους, ἀμέσως σκέφτονται νὰ αὐτοκτονήσουν;
- Μπαίνει ὁ ἐγωισμὸς στὴν μέση. Οἱ περισσότεροι ποὺ αὐτοκτονοῦν, ἀκοῦν τὸν διάβολο ποὺ τοὺς λέει πώς, ἂν τερματίσουν τὴν ζωή τους, θὰ γλιτώσουν ἀπὸ τὸ ἐσωτερικὸ βάσανο ποὺ περνοῦν, καὶ ἀπὸ ἐγωισμὸ αὐτοκτονοῦν. Ἂν λ.χ. κάνη κάποιος μία κλεψιὰ καὶ ἀποδειχθῆ ὅτι ἔκλεψε, «πάει, λέει, τώρα ἔγινα ρεζίλι» καί, ἀντὶ νὰ μετανοήση, νὰ ταπεινωθῆ καὶ νὰ ἐξομολογηθῆ, γιὰ νὰ λυτρωθῆ, αὐτοκτονεῖ. Ἄλλος αὐτοκτονεῖ, γιατί τὸ παιδὶ του εἶναι παράλυτο. «Πῶς νὰ ἔχω παράλυτο παιδὶ ἐγώ;» λέει καὶ ἀπελπίζεται. Ἂν εἶναι ὑπεύθυνος γι’ αὐτὸ καὶ τὸ ἀναγνωρίζη, ἂς μετανοήση. Πῶς βάζει τέρμα στὴν ζωή του καὶ ἀφήνει τὸ παιδί του στὸν δρόμο; Δὲν εἶναι πιὸ ὑπεύθυνος μετά;
- Γέροντα, συχνὰ ἀκοῦμε γιὰ κάποιον ποὺ αὐτοκτόνησε ὅτι εἶχε ψυχολογικὰ προβλήματα.
- Οἱ ψυχοπαθεῖς, ὅταν αὐτοκτονοῦν, ἔχουν ἐλαφρυντικά, γιατί εἶναι σαλεμένο τὸ μυαλό τους. Καὶ συννεφιὰ νὰ δοῦν, νιώθουν ἕνα πλάκωμα. Ἂν ἔχουν καὶ μία στενοχώρια, ἔχουν διπλὴ συννεφιά. Γι’ αὐτοὺς ὅμως ποὺ αὐτοκτονοῦν χωρὶς νὰ εἶναι ψυχοπαθεῖς – καθὼς καὶ γιὰ τοὺς αἱρετικοὺς -, δὲν εὔχεται ἡ Ἐκκλησία, ἀλλὰ τοὺς ἀφήνει στὴν κρίση καὶ στὸ ἔλεος τοῦ Θεοῦ. Ὁ ἱερέας δὲν μνημονεύει τὰ ὀνόματά τους στὴν Προσκομιδὴ οὔτε τοὺς βγάζει μερίδα, γιατί μὲ τὴν αὐτοκτονία ἀρνοῦνται, περιφρονοῦν τὴν ζωὴ ποὺ εἶναι δῶρο τοῦ Θεοῦ. Εἶναι σὰν νὰ τὰ πετοῦν ὅλα στὸ πρόσωπο τοῦ Θεοῦ»[42].
Σήμερα ἔχει αὐξηθεῖ πολύ ὁ ἐγωισμός μας, ἡ περιφρόνησή πρός τόν Θεό καί ἡ αὐτοπεποίθησή[43] μας μορφή καί αὐτή τοῦ ἐγωισμοῦ. Γιαυτό καί «καρποφοροῦμε» τήν λύπη, τήν ἀγωνία, τό φαρμάκι, τό ἄγχος, τό ψυχικό ἄλγος, τήν κατάθλιψη καί τόν θάνατο.
«Ὅπως ἐπεσήμανε ὁ διευθυντής τοῦ Τομέα Ψυχικῆς Ὑγείας τοῦ Παγκόσμιου Ὀργανισμοῦ Ὑγείας, τό 25% ὅλων τῶν ἀνθρώπων κινδυνεύουν νά ἐκδηλώσουν κάποια στιγμή τῆς ζωῆς τούς μία ἤ περισσότερες ψυχικές καί συμπεριφοριστικές διαταραχές, ἐνῶ μία στίς τέσσερις οἰκογένειες ἔχει τουλάχιστον ἕνα μέλος-ἀσθενῆ, μέ ὅλες τίς ἀρνητικές ἐπιπτώσεις πού αὐτό ἐπιφέρει, κυρίως ἐξαιτίας τοῦ στίγματος καί τῶν διακρίσεων. Αὐτή τή στιγμή περισσότεροι ἀπό 120 ἑκατομμύρια ἄνθρωποι πάσχουν ἀπό κατάθλιψη ἡ ὁποία ἀναμένεται τό 2020 νά εἶναι ἡ 2η πιό συχνή ἀσθένεια! Ἕνα ἑκατομμύριο ἄτομα αὐτοκτονοῦν κάθε χρόνο λόγω αὐτοῦ, ἐνῶ 10 – 20 ἑκατομμύρια ἀποπειρῶνται νά αὐτοκτονήσουν!»[44].
Κάθε χρόνο στήν Εὐρωπαϊκή Ἕνωση 59.000 ἄνθρωποι αὐτοκτονοῦν, ἐνῶ 10πλάσιος ἀριθμός ἀποπειρᾶται νά θέσει τέρμα στή ζωή του. Τό 90% τῶν αὐτοκτονιῶν ὁφείλονται σέ ψυχικές διαταραχές. «Σύμφωνα μέ τόν Εὐρωπαῖο Ἐπίτροπο, γιά τήν Ὑγεία καί τήν Προστασία τῶν Καταναλωτῶν, κ. Μάρκο Κυπριανοῦ «οἱ ψυχικές ἀσθένειες ἀποτελοῦν τόν ἀθέατο δολοφόνο τῆς Εὐρώπης. Εἶναι ἐξίσου θανατηφόρες μέ σωματικές ἀσθένειες ὅπως ὁ καρκίνος καί ὁ ἀριθμός τῶν Εὐρωπαίων πού αὐτοκτονοῦν ὑπερβαίνει τόν ἀριθμό τῶν θυμάτων τροχαίων ἡ δολοφονιῶν». Περίπου 44 αὐτοκτονίες/100.000 κατοίκους συμβαίνουν κάθε χρόνο στήν Λιθουανία»[45].
Τό ἄγχος, ἡ κατάθλιψη, οἱ ποικίλες φοβίες καί ἀνασφάλειες εἶναι ἀπό τίς σοβαρότερες ἐπιπτώσεις τῆς ἁμαρτίας καί τῶν παθῶν. Ὁ μεγάλος ἐγωισμός, ἡ ὑπερηφάνεια, ἡ φιλαυτία ὁδηγοῦν στήν κατάθλιψη καί τήν ψυχική ἀποδόμηση τῶν ἀνθρώπων[46].
Τά ἀποτελέσματα τῆς αὐτονόμησης ἀπό τόν Θεό, τῆς ἀπιστίας καί τῆς ἔπαρσης εἶναι ὀδυνηρά: «Τό 28% τῶν ὑπαλλήλων στήν Εὐρώπη δηλώνουν ὅτι ὑποφέρουν ἀπό ἐργασιακό ἄγχος. Στήν Ἑλλάδα τό ποσοστό ἀνέρχεται σέ 55%.Ἡ κακή ψυχική ὑγεία πλήττει ἕναν στούς 4 πολίτες. Τό 2020 ἡ κατάθλιψη θά ἀποτελεῖ,
• τήν συχνότερη αἰτία ἀσθένειας στόν ἀναπτυγμένο κόσμο καί
Τά λεγόμενα «ψυχολογικά» εἶναι κατ’ οὐσίαν πνευματικά προβλήματα.
Ἡ κουλτούρα τοῦ σύγχρονου ἀνθρώπου εἶναι μία «κουλτούρα τῆς πτώσης»[48] καί τῶν παθῶν. Ἡ ὑποδούλωση στήν ὕλη καί στόν αἰσθησιασμό ἔφερε τήν λύπη[49] καί τήν ἀπελπισία. Ἔλεγε ὁ μακαριστός π. Σωφρόνιος Σαχάρωφ: «Ἡ ἀπελπισία εἶναι ἡ ἀπώλεια τῆς συνειδήσεως ὅτι ὁ Θεὸς θέλει νὰ μᾶς δώσει τὴν αἰώνια ζωή. Ὁ κόσμος ζεῖ στὴν ἀπελπισία. Οἱ ἄνθρωποι ἔχουν καταδικάσει οἱ ἴδιοι τὸν ἑαυτὸ τοὺς στὸ θάνατο. Πρέπει νὰ παλέψουμε σῶμα πρὸς σῶμα μὲ τὴν ἀκηδία»[50].
Ἡ σωματική ἄνεση καί ἡ ἀχαλίνωτη ἱκανοποίηση τῶν παθῶν ἔφερε τήν ἀνία, τήν ἀκηδία καί τήν διάχυτη ἀπογοήτευση. Ἡ ἀπελπισία καί ἡ αὐτοκτονία τείνει νά γίνει μόδα[51].
Μέσῳ ἐπιφανῶν ἐκπροσώπων του ὁ σύγχρονος κόσμος διακηρύττει ὅτι δέν ὑπάρχει εὐτυχία. Πρόσφατα κάποιος μεγάλος ἐπώνυμος συγγραφέας (Οὐμπέρτο Ἔκο) δήλωσε: «Δὲν πιστεύω στὴν εὐτυχία. Πιστεύω μόνο στὴν ἀνησυχία. ... Ὅσοι λένε ὅτι εἶναι εὐτυχισμένοι στὴ ζωὴ τοὺς εἶναι ἠλίθιοι... Ἡ πραγματικὴ εὐτυχία εἶναι ἡ ἀνησυχία». (Ἐλευθεροτυπία 9-4-2008).
Ζοῦμε σ’ ἕναν κόσμο πού δημιουργεῖ γηρασμένες ψυχές. Πρόσφατα πάλι μία ἐπώνυμη ἠθοποιὸς(Ἀννεζα Παπαδοπούλου), θλιμμένη δήλωσε:«Μὲ φοβίζει ἡ δική μου κούραση. Ἡ δική μου ἀπάθεια. Προσπαθῶ τουλάχιστον σ’ ἕνα ἰδιωτικὸ χῶρο ν’ ἀνταποκριθῶ ὅσο πιὸ ἀνθρώπινα μπορῶ. Τὸ κατορθώνω; Περισσότερο μὲ θλίβει τὸ γῆρας τῆς ψυχῆς. Ὁ μαρασμὸς της» (Ἐλευθεροτυπία 12-4-2008).
Οἱ δηλώσεις αὐτές ἐπιβεβαιώνουν τό γεγονός ὅτι ὅποιος θέλει νά ἀνήκει σ’ αὐτόν τόν «κόσμο», ζώντας μέ τήν νοοτροπία του, οὐσιαστικά ζεῖ μέ συντροφιά ὅλα τά πάθη. Ζεῖ ἔτσι ἀναγκαστικά καί τά ἀποτελέσματα τῶν παθῶν πού εἶναι ἡ λύπη, ἡ κατάθλιψη, ἡ ἀνία, ἡ ψυχική γήρανση, ὁ ψυχικός θάνατος.
Ὅποιος ἀγαπᾶ τόν «κόσμο» (κοσμικό φρόνημα) ζεῖ μέσα στήν θλίψη καί τήν Κατάθλιψη
Ὁ Ἀββᾶς Ἰσαάκ ὁ Σύρος ταυτίζει τόν κόσμο μέ τά πάθη. Νά τί μᾶς διδάσκει: «Ὅταν θέλουμε νά ὀνομάσουμε ὅλα τά πάθη μαζί, τά λέμε «κόσμο». Καί ὅταν θέλουμε νά ξεχωρίσουμε καί νά δώσουμε στό καθένα τό ὄνομά του, τά ὀνομάζουμε «πάθη». Καί τά πάθη, καθώς διαδέχονται τό ἕνα τό ἄλλο, σχηματίζουν τό δρόμο τοῦ κόσμου, καί ὅπου τελειώνουν τά πάθη, ἐκεῖ παύει νά ὑπάρχει ὁ δρόμος τοῦ κόσμου...Ὅπου πάψει ἡ ἐνέργεια τῶν παθῶν, ἐκεῖ πεθαίνει μαζί τους καί ὁ κόσμος. Εἶπε κάποιος σοφός γιά τούς ἁγίους, ὅτι ὅταν ζοῦσαν, ἦταν ἤδη πεθαμένοι, διότι, ἐνῶ ζοῦσαν μέ τό σῶμα τους, δέ ζοῦσαν ζωή σαρκική. Καί σύ πρόσεξε νά δεῖς ποιά πάθη ζοῦνε μέσα σου, γιά νά καταλάβεις πόσο ἀνήκεις στόν κόσμο καί ἐξ αἰτίας ποιῶν παθῶν εἶσαι δεμένος μαζί του καί ἀπό ποιά ἐλευθερώθηκες...Μέ δύο λόγια, κόσμος εἶναι ἡ ἐμπαθής ζωή καί τό σαρκικό φρόνημα. Ὅποιος ἀπαλλαγεῖ ἀπό τά πάθη του, ἔχει ἐξέλθει ἀπό τόν κόσμο»[52]. (132)
Ὁ χριστιανός καλεῖται νά ἐξέλθει τοῦ κόσμου δηλ. νά ἐλευθερωθεῖ ἀπό τά πάθη του. Ὅποιος θέλει νά εἶναι φίλος τοῦ κόσμου «ἐχθρός τοῦ Θεοῦ καθίσταται»[53]...ἀλλά καί τοῦ ἑαυτοῦ του. Ζεῖ ὑποδουλωμένος σέ μία ἀβάσταχτη θλιψη...
Ὅσο δέν θέλει νά μετανοήσει, νά «ἐξέλθει τοῦ κόσμου»[54] καί νά ἀγαπήσει τόν Θεό, παραμένει δεμένος μέ τά «ἀγαπώμενα δεσμά τῶν παθῶν». Τό συμπέρασμα βγαίνει ἀβίαστα:
Τά πάθη μᾶς ὑποδουλώνουν: μᾶς καταθλίβουν, μᾶς γερνοῦν, μᾶς σκοτώνουν ψυχικά καί σωματικά.
Ζοῦμε σ’ἕναν κόσμο μέ νεκρωμένες ψυχές καί ζωντανά σώματα. Τά πάθη μᾶς κυριεύουν καί τά ἀποτελέσματα τους τά βιώνουμε ὀδυνηρά.
Σ’ ἕνα τοῖχο σχολείου διάβασα, ἴσως ἄθελά μου: «Πεθαίνουμε στά 18, μᾶς θάβουν στά 80». Δηλ. κυκλοφοροῦμε μέ νεκρωμένη ψυχή ἀνάμεσα σέ κινούμενα πτώματα.
-Γιατί;
- Διότι ὑποκύπτουμε στήν χειρότερη ἐξουσία πού μπορεῖ νά ὑπάρχει: Στήν τυραννίδα τῶν παθῶν, πού δημιουργοῦμε καί ἐγκαθιστοῦμε μόνοι μας, μέσα μας.
Τά πάθη ὑποδουλώνουν τήν ψυχή μας. Ἀσκοῦν τήν χειρότερη τυραννική ἐξουσία πάνω μας. Αὐτή ἡ ἐξουσία πρέπει νά πέσει.
Μ’ αὐτήν τήν ἔννοια ὁ Χριστιανός, ἐπειδή ἀκριβῶς, ἀγωνίζεται ἐναντίον τῶν παθῶν του, εἶναι γνήσιος καί ἀληθινός «ἀντιεξουσιαστής».
Α2)Μόνο ἡ Ἐκκλησία μᾶς θεραπεύει ἀληθινά. Μᾶς ἀπαλάσσει ἀπό τά πάθη καί τήν κατάθλιψη
Ἡ θεραπεία ἀπό τά διάφορα πάθη καί τήν κατάθλιψη
Ἡ ἀνθρώπινη ὕπαρξη δέν θεραπεύεται, παρά διά τῆς ἐνέργειας τοῦ Θεοῦ (τῆς Θείας Χάρης), ἡ ὁποία ὑπάρχει μόνο στήν ὀρθόδοξη Ἐκκλησία. Μόνο ἡ ὀρθόδοξη Ἐκκλησία μπορεῖ νά θεραπεύσει τήν ψυχή τοῦ ἀνθρώπου, διότι μόνο αὐτήν τήν γνωρίζει.
Οἱ Ἅγιοι Πατέρες «ὅλην συλλεξάμενοι τήν τῆς ψυχῆς ἐπιστήμην» εἶναι οἱ ἀληθινοί καί μόνοι ψυχ-ίατροί μας, μέ ἐπικεφαλῆς τόν Χριστό μας, ὁ Ὁποῖος ἀποκαλεῖται στά ἱερά μας κείμενα: «ὁ ἰατρός τῶν ψυχῶν καί τῶν σωμάτων ἡμῶν».
Ἡ ἀνθρώπινη ψυχή δέν θεραπεύεται μέ φιλοσοφικές προσεγγίσεις, ὅπως εἶναι ὅλες οἱ λεγόμενες «ψυχοθεραπευτικές» μέθοδοι (μία τῶν ὁποίων εἶναι καί ἡ ψυχανάλυση) ἀλλά μέ «τήν τῆς ψυχῆς ἐπιστήμη», πού εἶναι ἡ ὀρθόδοξη πατερική παράδοση.
Αὐτή ἔχει σάν κεντρικό θεραπευτικό ἄξονα τά τρία στάδια τῆς πνευματικῆς ζωῆς:
1ον) Κάθαρση ἀπό τά πάθη διά τῆς μετανοίας (ἄσκηση, μυστηριακή ζωή, ἀδιάλειπτη προσευχή, ἀποβολή ὅλων τῶν λογισμῶν ἀπό τήν καρδιά διά νά καθαρθεῖ ἡ νοερά ἐνέργεια τῆς ψυχῆς),
2ον) Φωτισμός διά τῆς χάριτος τοῦ Ἁγίου Πνεύματος καί
3ον) Θέωσις πάλιν διά τῆς χάριτος τοῦ Ἁγίου Πνεύματος.
Ὁ π. Ἱερόθεος μᾶς διδάσκει: «Γιὰ τὴν θεραπεία τοῦ ἀνθρώπου, κατὰ τὴν διδασκαλία τῶν Πατέρων τῆς Ἐκκλησίας καὶ τὴν ὅλη θεραπευτικὴ πράξη τῆς Ἐκκλησίας, ἀπαιτεῖται συνδυασμὸς μεταξὺ μυστηρίων καὶ ἀσκήσεως. Ἡ ἄσκηση ὡς ἐφαρμογὴ τῶν ἐντολῶν τοῦ Χριστοῦ προηγεῖται τῶν μυστηρίων καὶ ἀκολουθεῖ τὰ μυστήρια. Συγκεκριμένα, τὸ Βάπτισμα, εἶναι κάθαρση τοῦ κὰτ εἰκόνα καὶ ἔνταξη τοῦ ἀνθρώπου στὴν Ἐκκλησία· εἶναι γέννηση. Τὸ Χρίσμα, εἶναι ἡ κίνηση-φωτισμὸς τοῦ νοῦ, ποὺ ἐκδηλώνεται μὲ τὴν προσευχὴ καὶ γὶ αὐτὸ στὴν λατινικὴ γλώσσα χαρακτηρίζεται confirmatio-ἐπιβεβαίωση, δηλαδὴ ἐπιβεβαίωση ὅτι ὁ βαπτισθεῖς εἶναι ναὸς τοῦ Ἁγίου Πνεύματος. Ἡ θεία Εὐχαριστία εἶναι ζωή, γιατί ὁ βαπτισθεῖς κοινωνεῖ τοῦ Σώματος καὶ τοῦ Αἵματος τοῦ Χριστοῦ.
Ἡ ἐν Χριστῷ ἄσκηση, συνίσταται στὴν διέλευση τοῦ ἀνθρώπου ἀπὸ τοὺς βαθμοὺς τῆς πνευματικῆς ζωῆς, ποὺ εἶναι ἡ κάθαρση, ὁ φωτισμὸς καὶ ἡ θέωση. Κάθαρση, κατὰ τὸν ἅγιο Μάξιμο τὸν Ὁμολογητή, εἶναι ἡ ὑπέρβαση τῆς ἡδονῆς καὶ τῆς ὀδύνης, φωτισμὸς εἶναι ἡ ὑπέρβαση τῆς λήθης καὶ τῆς ἄγνοιας καὶ θέωση εἶναι ἡ ἀπαλλαγὴ καὶ ἀπὸ τὴν φαντασία. Τὸν συντονισμὸ μεταξὺ μυστηρίων καὶ ἀσκήσεως τὸν κάνει ὁ θεούμενος Πνευματικὸς Πατέρας.
Στὴν ἀρχαία Ἐκκλησία ὅπως ὑπῆρχε ἰδιαίτερη τάξη κατηχουμένων, ἔτσι ὑπῆρχε καὶ ἰδιαίτερη τάξη μετανοούντων, οἱ ὁποῖοι χωρίζονταν στοὺς προσκλαίοντες, τοὺς προσπίπτοντες, τοὺς συνιστάμενους καὶ τοὺς κοινωνοῦντες. Τὸ βλέπουμε στοὺς κανόνες τοῦ Μ. Βασιλείου, τοῦ ἁγίου Γρηγορίου Νύσσης καὶ ἄλλων Πατέρων.
Ἂπ ὅλα τὰ κείμενα τῆς Ἁγίας Γραφῆς καὶ τῶν Πατέρων τῆς Ἐκκλησίας φαίνεται καθαρὰ ὅτι ἡ θεραπεία τοῦ ἀνθρώπου ἐπιτυγχάνεται στὴν Ἐκκλησία, ἡ ὁποία εἶναι μία ἰδιαίτερη ἐκκλησιαστικὴ κοινότητα - οἰκογένεια. Δὲν πρόκειται γιὰ ἕναν ἰδεολογοποιημένο χῶρο, ἀλλὰ μία πνευματικὴ οἰκογένεια, στὴν ὁποία ὑπάρχουν πατέρες, ἀδελφοί, κοινωνία ἀγγέλων καὶ ἀνθρώπων, ἐπικρατεῖ κοινοτικὴ ζωὴ μὲ τὰ μυστήρια καὶ τὴν κοινὴ λατρεία. Ἡ προσωπικὴ ζωὴ συνδέεται μὲ τὴν κοινοτικὴ ζωή, ὅποτε δὲν μποροῦν νὰ καλλιεργηθοῦν ἀτομοκεντρικὲς ἀπόψεις θεραπείας καὶ σωτηρίας»[55].
[2] Ὁ ἐγωισμός καί τά συναφῆ μ’ αὐτόν πάθη (φιλαυτία, ὑπερηφάνεια, φιληδονία, φιλαργυρία, φιλοδοξία) εἶναι ἡ κύρια αἰτία καί ὅλων τῶν ἄλλων λεγόμενων «ψυχολογικῶν» προβλημάτων.
[3] Γέροντος Παϊσίου Ἁγιορείτου, Λόγοι Ε΄, Πάθη καί ἀρετές, Ἱερόν Ἡσυχαστήριον «Εὐαγγελιστής Ἰωάννης ὁ Θεολόγος», Σουρωτή Θεσσαλονίκης, 2006, σελ. 66.
[4] Ἔ.ἀ. σελ. 59.
[5] Ἔ. ἀ. σελ. 67.
[6] Ἔ. ἀ. σελ. 67.
[7] Ἔ.ἀ. σελ. 139.
[8] Ἔ.ἀ. σελ. 143.
[9] Γέροντος Πορφυρίου ἱερομονάχου, Συνομιλία γιά τήν κατάθλιψη, Ἐκδόσεις Ἡ Μεταφόρφωσις τοῦ Σωτῆρος, Μήλεσι, ἐμπεριεχόμενο φυλλάδιο, σελ. 12.( Στό ἑξῆς Συνομιλία γιά τήν κατάθλιψη).
[10] Γέροντος Παϊσίου Ἁγιορείτου, Λόγοι Ε΄, Πάθη καί ἀρετές, Ἱερόν Ἡσυχαστήριον «Εὐαγγελιστής Ἰωάννης ὁ Θεολόγος», Σουρωτή Θεσσαλονίκης, 2006, σελ. 139.
[11] Ἔ.ἀ. σελ. 39.
[12] Ἔ.ἀ. σελ. 39.
[13] Φιλαυτία κατά τούς ἁγίους Πατέρας εἶναι ἡ ἄλογη ἀγάπη πρός τό σῶμα.
[15] Ὅπως ὁ Θεός ἔχει οὐσία καί ἐνέργεια ἔτσι καί ὁ κατ’ εἰκόνα Θεοῦ ἄνθρωπος (νοῦς) ἔχει οὐσία, ἡ ὁποία βρίσκεται ἐντός τῆς καρδίας (καί ὀνομάζεται βαθεῖα καρδία) καί ἐνέργεια (ἡ ὁποία λέγεται νοερά ἐνέργεια). Ἡ νοερά ἐνέργεια ἐνεργεῖ στήν καρδία τοῦ ὑγιοῦς πνευματικά ὡς νοερά ἀδιάλειπτη προσευχή(νοῦς) καί στόν ἐγκέφαλο ὡς διάνοια (λογική).
[17] Μ. Βασιλείου, TLG, Work #075 32.1240.35 to Work #075 32.1240.42 Νοῦς γὰρ μὴ σκεδαννύμενος ἐπὶ τὰ ἔξω͵ μηδὲ ὑπὸ τῶν αἰσθητηρίων ἐπὶ τὸν κόσμον διαφορούμενος͵ ἐπάνεισι μὲν πρὸς ἑαυτὸν͵ δι΄ ἑαυτοῦ δὲ πρὸς τὴν περὶ Θεοῦ ἔννοιαν ἀναβαίνει· κἀκείνῳ τῷ κάλλει περιλαμπόμενος͵ καὶ αὐτῆς τῆς φύσεως λήθην λαμβάνει· μήτε πρὸς τροφῆς φροντίδα͵ μήτε πρὸς περιβολαίων μέριμναν τὴν ψυχὴν καθελκόμενος· ἀλλὰ σχολὴν ἀπὸ τῶν γηίνων φροντίδων ἄγων͵ τὴν πᾶσαν ἑαυτοῦ σπουδὴν ἐπὶ τὴν κτῆσιν τῶν αἰωνίων ἀγαθῶν μετατίθησι.
[19] Πρβλ: «Τὸ Ὄνομα Ἰησοῦς δόθηκε μὲ ἀποκάλυψη Ἄνωθεν. Προέρχεται ἀπὸ τὴν ἄναρχη ἐνέργεια τοῦ θείου Ὄντος καὶ δὲν εἶναι καθόλου ἀνθρώπινη ἐπινόηση. Ἡ ἀποκάλυψη αὐτὴ εἶναι ἐνέργεια τῆς θεότητος καὶ προσδίδει στὸ ὄνομα ὑπερκόσμια δόξα. Τὸ ὄνομα αὐτὸ συνδέεται ὀντολογικὰ μὲ τὸ ὀνομαζόμενο Πρόσωπο, τὸν Χριστό. Ἡ προσευχὴ διὰ τοῦ ὀνόματος αὐτοῦ ἔχει ὡς θεμέλιο λίθο τοὺς λόγους τοῦ Κυρίου ποῦ πρόφερε λίγο πρὶν ἀνέβει στὸ Γολγοθὰ : ἕως ἄρτι οὐκ ἠτήσατε οὐδὲν ἐν τῷ ὀνόματί μου· αἰτεῖτε καὶ λήψεσθε, ἴνα ἡ χαρὰ ὑμῶν ἡ πεπληρωμένη ... ἀμὴν ἀμὴν λέγω ὑμὶν ὅτι ὅσα ἂν αἰτήσατε τὸν πατέρα ἐν τῷ ὀνόματί μου, δώσει ὑμίν". Οἱ λόγοι αὐτοὶ τοῦ Χριστοῦ εἶναι ταυτόχρονα ἐντολὴ καὶ ὑπόσχεση. Ἡ ἐπάξια ἐπίκληση τοῦ ὀνόματος Τοῦ ἐκπληρώνει τὴν ἐντολὴ καὶ ζωοποιεῖ τὴν παρουσία Του. Ὃ προσευχόμενος ἀδιάλειπτα τοποθετεῖ τὸν ἑαυτό του στὴν ὁδὸ τῶν ἐντολῶν, στὴν ὁδὸ τοῦ Κυρίου, καὶ ὁδὸς εἶναι ὁ Ἴδιος. Συνεπῶς βρίσκει Αὐτὸν ὡς συνοδοιπόρο καὶ ἑνώνεται μαζί Του. Τὸ ὄνομα τοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ γίνεται ὁ τρόπος καὶ ὁ τόπος τῆς ἑνώσεως τοῦ πιστοῦ μὲ τὸν Σωτήρα Θεό. Ὅταν ἐπικαλεῖται τὸ ὄνομα αὐτὸ θεοπρεπῶς, ἀποκομίζει τὴν εὐδοκία τοῦ Ἁγίου Πνεύματος καὶ ζεῖ "διαπαντὸς" ἐνώπιόν του Προσώπου τοῦ Κυρίου» (Πανοσ. Ἀρχιμανδρίτου Ζαχαρία Ζαχάρου, τῆς Ἱερᾶς Μονῆς Τιμίου Προδρόμου Ἔσσεξ Ἀγγλίας: Ἡ εὐχὴ τοῦ Ἰησοῦ
Ἀπὸ τὸ περιοδικὸ τῆς Ἱερᾶς Ἀρχιεπισκοπῆς Θυατείρων καὶ Μεγάλης Βρετανίας,
«ΟΡΘΟΔΟΞΟΣ ΚΗΡΥΞ», Ἰούλιος – Αὐγουστὸς 2001, Ἀριθμὸς Τεύχους 154 – 155, http://www.zoiforos.gr/index.php?option=com_content&task=view&id=764&Itemid=1).
[20] Ἔ.ἀ.
[21] Μ. Βασιλείου, TLG, Work #004 2.2.52 to Work #004 2.2.58 «Ἡσυχία οὖν ἀρχὴ καθάρσεως τῇ ψυχῇ͵ μήτε γλώττης λαλούσης τὰ τῶν ἀνθρώπων͵ μήτε ὀφθαλμῶν εὐχροίας σωμά των καὶ συμμετρίας περισκοπούντων͵ μήτε ἀκοῆς τὸν τόνον τῆς ψυχῆς ἐκλυούσης ἐν ἀκροάμασι μελῶν πρὸς ἡδονὴν πεποιημένων͵ μήτε ἐν ῥήμασιν εὐτραπέλων καὶ γελοιασ τῶν ἀνθρώπων͵ ὃ μάλιστα λύειν τῆς ψυχῆς τὸν τόνον πέφυκε».
[22] Πρβλ. Γέροντος Παϊσίου Ἁγιορείτου, Λόγοι Ε΄, Πάθη καί ἀρετές, Ἱερόν Ἡσυχαστήριον «Εὐαγγελιστής Ἰωάννης ὁ Θεολόγος», Σουρωτή Θεσσαλονίκης, 2006, σελ. 41.
[24] Σεβ. Μητροπολίτου Ναυπάκτου Ἱερόθεου Βλάχου, Τό πρόσωπο στήν Ὀρθόδοξη παράδοση, σελ. 76-80: «Ὅπως τὸν ὅρο ἄνθρωπο, κατὰ τοὺς Πατέρες δὲν μποροῦμε νὰ τὸν ἀποδώσουμε μόνον σὲ ὅλους ἐκείνους ποὺ ζοῦν, ἀλλὰ κυρίως σὲ ὅσους μετέχουν τῆς καθαρτικῆς, φωτιστικῆς καὶ θεοποιοῦ ἐνεργείας τοῦ Θεοῦ, ἔτσι καὶ τὸν ὅρο πρόσωπο, μποροῦμε νὰ χρησιμοποιοῦμε γι’ αὐτοὺς ποὺ πορεύονται πρὸς τὴν κατὰ Χάριν θέωση καὶ εἶναι θεούμενοι. Ὅπως τὸ «κατ’ εἰκόνα» εἶναι δυνάμει ὁμοίωσις καὶ ἡ ὁμοίωσις ἐνεργείᾳ «εἰκόνα», ἔτσι καὶ ὁ ἄνθρωπος μὲ τὴν βιολογική του ὕπαρξη εἶναι δυνάμει ἄνθρωπος καὶ πρόσωπο. Θὰ γίνει πραγματικὰ ἄνθρωπος, ὅταν μεθέξη τῆς Ἀκτίστου Ἐνεργείας τοῦ Θεοῦ. Ἐφόσον ὁ Θεὸς εἶναι Πρόσωπο σημαίνει πὼς ὁ ἄνθρωπος γίνεται πρόσωπο, ὅταν ἑνωθεῖ μὲ τὸν Θεό».
[25] Πρβλ.: «Ὁ ἄνθρωπος εἶναι θετικὸ δημιούργημα τοῦ Θεοῦ, ἀποτελεῖται ἀπὸ ψυχὴ καὶ σῶμα καὶ εἶναι περίληψη ὅλης της δημιουργίας. Ἀποτελεῖται ἀπὸ νοερὸ καὶ αἰσθητὸ καὶ μέσα τοῦ ὑπάρχει ἡ ἐντελέχεια, δηλαδὴ μία ἀρχὴ ποὺ ὁδηγεῖται πρὸς τὸ τέλος. Αὐτὸ λέγεται καὶ ὑποστατικὴ ἀρχὴ (Γέροντας Σωφρόνιος). Εἶναι τὸ κὰτ εἰκόνα καὶ τὸ κὰθ ὁμοίωση. Τὸ παρουσιάζει ὁ ἅγιος Γρηγόριος ὁ Θεολόγος στὸν ὁρισμὸ περὶ τοῦ ἀνθρώπου· ὁ ἄνθρωπος εἶναι: “ζῶον ἐνταῦθα οἰκονομούμενον καὶ ἀλλαχοῦ μεθιστάμενον, καὶ πέρας τοῦ μυστηρίου, τῇ πρὸς Θεὸν νεύσει θεούμενον”».(Σεβ. Μητροπολίτου Ναυπάκτου καὶ Ἁγίου Βλασίου Ἱεροθέου, Ἡ Ὀρθόδοξη νηπτικὴ θεολογία τῆς Ἐκκλησίας ὡς μέθοδος θεραπείας (Β΄), http://www.parembasis.gr/2004/04_04_12.htm).
[26] Κατάθλιψη εἶναι ἡ αἰχμαλωσία σέ μία ἰδέα, σέ ἕναν λογισμό, σέ μία δαιμονική ὑποβολή.
[27] Γέροντος Πορφυρίου ἱερομονάχου, Συνομιλία γιά τήν κατάθλιψη, Ἐκδόσεις Ἡ Μεταφόρφωσις τοῦ Σωτῆρος, Μήλεσι, ἐμπεριεχόμενο φυλλάδιο, σελ. 10 καίΣυνομιλία με τον Γέροντα Πορφύριο, http://www.orthodox-answers.gr/synomilia-me-geronta-porfyrio.
[28] Βλ. Ἰωάννου Ρωμανίδου: «Ἡ θρησκεία εἶναι νευροβιολογικὴ ἀσθένεια, ἡ δὲ Ὀρθοδοξία ἡ θεραπεία της», ἐν Ὀρθοδοξία – Ἑλληνισμός, Πορεία στὴν Τρίτη Χιλιετία, Β’ τόμος, ἔκδοσις Ι. Μ. Κουτλουμουσίου, Ἅγιον Ὅρος, 1996, σσ. 67-76.
[30]Σεβ. Μητροπολίτου Ναυπάκτου καὶ Ἁγίου Βλασίου Ἱεροθέου, Ἡ Ὀρθόδοξη νηπτικὴ θεολογία τῆς Ἐκκλησίας ὡς μέθοδος θεραπείας (Β΄), http://www.parembasis.gr/2004/04_04_12.htm.
[31] Πρβλ. Γέροντος Παϊσίου Ἁγιορείτου, Λόγοι Ε΄, Πάθη καί ἀρετές, Ἱερόν Ἡσυχαστήριον «Εὐαγγελιστής Ἰωάννης ὁ Θεολόγος», Σουρωτή Θεσσαλονίκης, 2006, σελ. 79.
[32] Πρβλ: Ἡσ., TLG: «λέγει κύριος· καὶ ἐπὶ τίνα ἐπιβλέψω ἀλλ΄ ἢ ἐπὶ τὸν ταπεινὸν καὶ ἡσύχιον καὶ τρέμοντα τοὺς λόγους μου;»
[33]Ἄρθρο στήν ἱστοσελίδα τοῦ Εὐρωπαϊκοῦ Κοινοβουλίου στίς 11-02-09.
[34]http://www.in.gr/news/article.asp?lngEntityID=208243. Αὐτά ἀνέφεραν εἰδικοί τοῦ Παγκόσμιου Ὀργανισμοῦ ὑγείας σέ συνέντευξή τους.
Βλ. ἐπίσης στό φυλλάδιο : Ὑπουργεῖο Ὑγείας καί Κοινωνικῆς Ἀλληλεγγύης, Μονάδα Στρατηγικῆς καί Πολιτικῶν Ὑγείας. Ἐθνικό Σχέδιο Δράσης γιά τή Δημόσια Ὑγεία. Ἐθνικό Σχέδιο Δράσης γιά τήν κατάθλιψη, 2008-2012. Συντονιστής Μονάδας: Ἀλέξης Ζορμπάς: Στή σέλ. 5 γράφεται: Σύμφωνα μέ τά στοιχεῖα του ΠΟΥ (δείκτης DALY) ἡ κατάθλιψη παγκοσμίως κατέχει σήμερα τήν 4η θέση, ἀπό πλευρᾶς ἀπώλειας ἐτῶν ζωῆς, ἀναπηρίας καί κοινωνικῆς δυσλειτουργίας, ἐνῶ τό 2020, θά καταλάβει τή 2η θέση παγκοσμίως καί στίς δυτικές κοινωνίες τήν 1η ἀνεξαρτήτως φύλου καί ἡλικίας. Μία στίς πέντε γυναῖκες καί ἕνας στούς ὀκτώ ἄνδρες ἀναπτύσσουν κατάθλιψη κάποια στιγμή στή ζωή τους, σύμφωνα μέ τά ὑπάρχοντα διεθνῆ στοιχεῖα. Γιά τή χώρα μας, πρακτικά αὐτό σημαίνει ὅτι ἀνά πάσα στιγμή πάσχει ἀπό κατάθλιψη τό 8% τοῦ πληθυσμοῦ κατά μέσο ὅρο».
Ἐπίσης στή σέλ. 15 διαβάζουμε: «Ἀπό ἐπιδημιολογικές ἔρευνες ὑπολογίζεται ὅτι τό 6%-8% περίπου τοῦ παγκόσμιου πληθυσμοῦ πάσχει ἀπό κατάθλιψη, δηλαδή περισσότεροι ἀπό 450-500 ἑκατομμύρια ἄνθρωποι σ' ὅλον τόν κόσμο.Σύμφωνα μέ τά στοιχεῖα ἀπό τήν ἐπιδημιολογική μελέτη ΑΤΤΙΚΗ, πού πραγματοποιήθηκε ἀπό τήν Ἅ΄ Καρδιολογική Κλινική της Ἰατρικῆς Σχολῆς τοῦ πανεπιστημίου Ἀθηνῶν μέ δεῖγμα πάνω ἀπό 3000 ἄνδρες καί γυναῖκες, ἄνω τῶν 18 ἐτῶν φαίνεται ὅτι τό 25% τῶν ἀνδρῶν (περίπου 850.000 Ἕλληνες) καί τό 33% τῶν γυναικών (περίπου 1,1 ἐκ Ἑλληνίδες) στή χώρα μᾶς πάσχουν ἀπό ἤπια ἕως σοβαρή κατάθλιψη, ἐνῶ τό 55% τῶν γυναικών καί τό 50% τῶν ἀνδρῶν ἔχουν ἔντονο ἄγχος».
[36]Ρωμ. 1, 25-26:«μετήλλαξαν τὴν ἀλήθειαν τοῦ Θεοῦ ἐν τῷ ψεύδει͵ καὶ ἐσεβάσθησαν καὶ ἐλάτρευσαν τῇ κτίσει παρὰ τὸν κτίσαντα͵ ὅς ἐστιν εὐλογητὸς εἰς τοὺς αἰῶνας· ἀμήν. 1.26 διὰ τοῦτο παρέδωκεν αὐτοὺς ὁ Θεὸς εἰς πάθη ἀτιμίας».
[37] Ρωμ. 1, 28:«οὐκ ἐδοκίμασαν τὸν Θεὸν ἔχειν ἐν ἐπιγνώσει͵ παρέδωκεν αὐτοὺς ὁ Θεὸς εἰς ἀδόκιμον νοῦν͵ ποιεῖν τὰ μὴ καθήκοντα».
[39]Πρβλ: Ρωμ. 1, 29- 1, 31:«πεπληρωμένους πάσῃ ἀδικίᾳ πονηρίᾳ πλεονεξίᾳ κακίᾳ͵ μεστοὺς φθόνου φόνου ἔριδος δόλου κακοηθείας͵ ψιθυριστάς͵ 1.30 καταλάλους͵ θεοστυγεῖς͵ ὑβριστάς͵ ὑπερηφάνους͵ ἀλαζόνας͵ ἐφευρετὰς κακῶν͵ γονεῦσιν ἀπειθεῖς͵ 1.31 ἀσυνέτους͵ ἀσυνθέτους͵ ἀστόργους͵ ἀνελεήμονας».
[41]Ρωμ. 7, 5:«ὅτε γὰρ ἦμεν ἐν τῇ σαρκί͵ τὰ παθήματα τῶν ἁμαρτιῶν τὰ διὰ τοῦ νόμου ἐνηργεῖτο ἐν τοῖς μέλεσιν ἡμῶν εἰς τὸ καρποφορῆσαι τῷ θανάτῳ».
[42] Γέροντος Παϊσίου Ἁγιορείτου, Λόγοι Ε΄, Οἰκογενειακή ζωή, Ἱερόν Ἡσυχαστήριον «Εὐαγγελιστής Ἰωάννης ὁ Θεολόγος», Σουρωτή Θεσσαλονίκης, 2004, σελ. 262- 3.
[43] Γέροντος Παϊσίου Ἁγιορείτου, Λόγοι Ε΄, Πάθη καί ἀρετές, Ἱερόν Ἡσυχαστήριον «Εὐαγγελιστής Ἰωάννης ὁ Θεολόγος», Σουρωτή Θεσσαλονίκης, 2006, σελ. 69.
[44] Ἡ ἐπέλαση τῆς ψυχασθένειας, http://www.koryfes.gr/coll8.html.
[45]ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΣΤΟΝ ΤΟΜΕΑ ΤΗΣ ΔΗΜΟΣΙΑΣ ΚΑΙ ΨΥΧΙΚΗΣ ΥΓΕΙΑΣ, Μένη Μαλλιώρη,Έπ. Καθηγήτρια Ψυχιατρικής, http://www.mentalhealthpromotion.co.uk/umsprkl1ds0npkl2idl9tsmtrs3mkn8mprs4nkn7lsthl5knrvtn6tsxrn/urpnmhpedctnlprgrmsdnldedctnlmtrl/malliori_2005_12_07.pdf.
[46] Συνομιλία μέ τόν γέροντα Πορφύριο γιά τήν Κατάθλιψη http://sureness.oodegr.com/oode/psyxotherap/katathlipsi1.htm
[48] Ὅπως ἔλεγε ὁ μακαριστός Γέροντας Σωφρόνιος τοῦ Ἔσσεξ. Μὴν ἔχετε ὑπερβολικὴ ἐμπιστοσύνη στὴν ἀνώτερη μόρφωση ποὺ ἀποκτήσατε στὸν κόσμο. Ὁ πολιτισμὸς στὸν ὁποῖο ζοῦμε εἶναι κουλτούρα τῆς πτώσεως. http://www.phys.uoa.gr/~nektar/orthodoxy/gerontikon/gerontikon5_russians.htm#3
[50]Ὁ π. Σωφρόνιος πέρασε μεγάλο μέρος τῆς ζωῆς του στήν Δυτική Εὐρώπη καί γνωρίζει ἄριστα τήν κατάσταση τοῦ σύγχρονου ἀνθρώπου τῆς Δύσης. http://www.phys.uoa.gr/~nektar/orthodoxy/gerontikon/gerontikon5_russians.htm#3
[51] Πρβλ. Κίνηση Emo στό: http://neataksi.blogspot.com/search/label/, Ἡ Νεολαία στήν Ἑλλάδα σήμερα.......Ἡ μεγάλη πλάνη της Μόδας emo - trendy - Κάγκουρες – Γκοθάδες.
[53]Ἰακ. 4, 4: οὐκ οἴδατε ὅτι ἡ φιλία τοῦ κόσμου ἔχθρα τοῦ Θεοῦ ἐστιν; ὃς ἐὰν οὖν βουληθῇ φίλος εἶναι τοῦ κόσμου͵ ἐχθρὸς τοῦ Θεοῦ καθίσταται».
[54] Πρβλ. τό Β΄Κορ. 6, 17-18: διὸ ἐξέλθετε ἐκ μέσου αὐτῶν καὶ ἀφορίσθητε͵ λέγει Κύριος͵ καὶ ἀκαθάρτου μὴ ἅπτεσθε· κἀγὼ εἰσδέξομαι ὑμᾶς͵ 6.18 καὶ ἔσομαι ὑμῖν εἰς Πατέρα͵ καὶ ὑμεῖς ἔσεσθέ μοι εἰς υἱοὺς καὶ θυγατέρας͵ λέγει Κύριος Παντοκράτωρ.
[55]Σεβ. Μητροπολίτου Ναυπάκτου καὶ Ἁγίου Βλασίου Ἱεροθέου, Ἡ Ὀρθόδοξη νηπτικὴ θεολογία τῆς Ἐκκλησίας ὡς μέθοδος θεραπείας (Β΄), http://www.parembasis.gr/2004/04_04_12.htm.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου